Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Stosunkidemograficzne,społeczneigospodarczewXVIIIstuleciu
w1707r.rozpocząłsiębunt,którymdowodziłKonradBuławin,atamanKozaków
dońskich.Byłotonajwiększepowstaniespośródtych,dojakichdoszłow1.poł.
XVIIIw.Porozbiciuoddziałówrządowych,Buławindoznałciężkiejporażkiwstar-
ciuzKozakaminiżowymi.Wznowiwszydziałaniawojennewnastępnymrokudys-
ponowałjuż15-tysięcznąarmią.Powstanieobejmowałocorazwiększeobszary,
amiarąodnoszonychsukcesówbyłozdobycieCarycynaiCzerkaskaorazoblężenie
SaratowaiAzowa.Powstaniezakończyłosięjednakklęskąiokrutnymirepresjami.
Dobuntuchłopówkarelskichdoszłowlatach1769-1771.Wnastępnymrokuwy-
buchłopowstanieKozakówjaickich.Jednaknajwiększeznaczenie,przezmasowy
udziałchłopów,miałopowstanieJemieljanaIwanowiczaPugaczowazlat1773-1774,
któreprzekształciłosięwwojnęchłopską.Przywódca,podającsięzacudemocala-
łegocaraPiotraIII,poderwałdowalkiKozaków,Tatarów,Baszkirów,Kazachów
imasypoddanychchłopóworazuralskichrobotników.Wogłoszonymmanifeście
Pugaczownadawałchłopomwolnośćosobistą,wolnośćreligijnąorazwłasnośćzie-
mi,łąk,lasów,rzekijezior.Powstaniewsposóbniekontrolowanyobjęłoolbrzymie
obszaryPowołża.Pugaczowatakowałrosyjskietwierdze.Pokonanyprzezgen.Iwa-
naIwanowiczaMichelsonazostałstraconywMoskwie,wI1775r.Wobecsłabości
mieszczaństwarosyjskiegoznacznierzadziejdochodziłodorozruchówwmiastach.
Bardzonieśmiałycharaktermiaływystąpieniamieszczaństwapolskiegowtrakcie
obradSejmuWielkiego.Takądemonstracjąbyłatzw.czarnaprocesja,zorganizo-
wanawWarszawieprzezmieszczaństwomiastkrólewskich.
Wkrajacheuropejskichprzodującychekonomicznie,aleozacofanychstruktu-
rachspołecznych,konfliktyspołecznedodatkowowzmacniałyczynnikinaturypo-
litycznej.Przedewszystkimwiązałysięzotwartymsprzeciwemburżuazjiwobec
panującychstosunkówspołeczno-politycznych.Najbardziejspektakularnymprze-
jawemtychdążeńpodkoniecXVIIIw.,stałysięwydarzeniaweFrancji,gdziesprzecz-
nościspołeczneprzyuzasadnionychaspiracjachpolitycznychburżuazjidoprowa-
dziłydowybuchuWielkiejRewolucjiFrancuskiej.
Doniepokojówspołecznychdochodziłotakżenakontynencieazjatyckim.Szcze-
gólnieczęstewystąpieniachłopskiemiałymiejscewJaponiiwXVIIIstuleciu.Wo-
beczmniejszającejsięliczbyludnościispadającejdochodowościgospodarstw,na-
stępowałoubożenieludnościwiejskiej.Przywzrastającejwysokościróżnychobcią-
żeńdochodziłodoczęstychprotestówludnościwiejskiej,któreniejednokrotnie
przyjmowałycharakterwalkizbrojnej.Przywódcytakichpowstańbylisurowoka-
rani,włączniezeskazywaniemnaśmierćwszystkichczłonkówrodziny.Wtymsa-
mymczasiewmiastachdochodziłodowystąpieńbiedoty.Głównąichprzyczyną
byłyrosnącecenyartykułówżywnościowych,azwłaszczaryżu.Dlategoteżrozru-
chytenazywanoDbuntamiryżowymiD.WokresieTokugawamiałomiejsceponad
3200takichbuntów.TakżewKoreinapocz.XVIIIw.naszerokąskalęrozprzestrze-
niałosięzbiegostwochłopów.Wlatach20.tegowiekuprotestyprzyjęłyformę
aktywnychwystąpieńantyfeudalnychskierowanychprzeciwurzędompaństwowym
iwłaścicielomziemskim.Silnymośrodkiemwalkizbrojnejstałsięw1727r.półwy-
sepPengsanirejongóryWolczhusan.
Rozruchydojakichdochodziłowtymokresiewimperiumosmańskimmiały
także,obokczynnikówreligijnychifanatycznych,podłożespołeczne.Najczęściej
byłytobuntyjanczarów,awięcpiechotytureckiej,którzyjednak,wprzeciwień-
stwiedowcześniejszychokresów,jużodpoł.XVIIw.aniniebylirekrutowanispo-
śródchrześcijańskiejmłodzieży,aniskoszarowani.WXVIIIstuleciupobieraliżołd
zapełnionąsłużbęwojskowąizajmowalisięhandlemirzemiosłem.Najczęstszą
przyczynąwybuchubuntubyłyzaległościwpłaceniużołdu.Doorganizowanych
przezjanczarówrozruchówwStambulenatychmiastprzyłączałosiępospólstwo.
61
buntBuławina
powstanie
Pugaczowa
protesty
mieszczaństwa
buntyryżowe
rewoltyjanczarów
