Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
RozdziałI
siecikolejowejbyłbrakliniidoprowadzonychdoodcinkówfrontu.uDlaprzy-
śpieszeniazaśstrategicznejkoncentracji-pisałKazimierzRosen-Zawadzki-
atymsamymidlabezzwłocznegopodjęciaprzezRosjandziałańzaczepnych
wwielkimstyluprzeciwkoNiemcom,właśniedofrontowelinieposiadałyzna-
czeniebodajdecydujące”100.
Wpobliżuliniikolejowychprzebiegałydrogibite.Łączyłyonetwierdzeite
szlakikomunikacyjnebyłynajczęściejdobrzeutrzymane.Pozostałedrogibyły
zaniedbaneizłośliwieokreślanejakoupolskiedrogi”
.Ogólnietychdrógróżnej
jakościbyłostosunkowodużo,jaknawarunkirosyjskie.Wporównaniunato-
miastzinnymipaństwamisiećdrógwRosjibyłaniezwyklemała.WKrólestwie
Polskimna1tys.km2przypadało28kmtorówkolejowych,anasąsiadującym
zKrólestwemGórnymŚląsku-111km,czyliczteryrazywięcej.Podobnienieko-
rzystnydlaKrólestwaPolskiegobyłstosunekpodwzględemdługościszos101.
WKrólestwie1kmdrógbitychprzypadałna14km2(wguberniłomżyńskiejna
11,8km2,gubernisuwalskiejna14,3km2,gubernigrodzieńskiejna24,2km2),
ałącznadługośćtraktówwynosiła64750km,ztegowguberniłomżyńskiej
17662km,wsuwalskiej-7909km,grodzieńskiej-23650km102.
uIlośćszoswRosjiwstrefachprzygranicznychbyłaminimalna,gdyżwokrę-
guwileńskimna100km2przypadało1,4kmszosy,wwarszawskim-7,6km.
Wtymsamymczasie,wedługsprawozdańzroku1900,wsamychPrusach
Wschodnichbyło5788kmszos,awGalicjiinaBukowinie-ponad21000km,
tj.około25kmna100km2”103.
WPrusachWschodnichnietylkosiećdrógszosowych,aleigruntowych
byłagęsta.Istniałyczteryrodzajedróg:prowincjonalne(wojewódzkie),po-
wiatowe,drogiutrzymane(niem.-Kiesschaussee)idrogipolne.Dwiepierw-
szezaliczamydoszos.Szosyprowincjonalneosiągałyszerokość6-8m,anie-
kiedy12m,bywosiedlachzmniejszyćsiędo4-5m.Byłyonegęstoobsadzone
drzewami,którychkoronysplatałysięnadjezdniąiutrudniałyobserwacjępo-
wietrzną.Różnicapoziomównatakichszosachbyłaniewielka,dlategonada-
wałysięonedoużytkudlanajcięższychzaprzęgów.Szosypowiatowebyływęż-
szeodprowincjonalnychinietakwytrzymałe.Nawierzchnięstanowiławar-
stwakamieniprzysypanażwiremlubbruk.Stromiznynaszosiebyłydośćduże
idlategotenrodzajdrógnienadawałsiędoprzemieszczaniaciężkiejartylerii.
Drogigruntowebyłyokopanerowami,obsadzonedrzewami,ajezdniaoszero-
kości3-4mpokrytawarstwążwiru.Nadawałysiędlalekkichzaprzęgów,ito
tylkowporzesuchej,wokresiedeszczowymlubzimąprzyodwilżybyłytrud-
nedoprzebycia.Komunikacjanadrogachpolnychuzależnionabyłaodrodza-
jugruntu,poktórymprzebiegałyiodwarunkówatmosferycznych104.
100K.Rosen-Zawadzki,SztabowerozmowyiumowyRosja-Francja1912-1913,uStudiazdziejów
ZSRRiEuropyŚrodkowej”1976,t.XII,s.35.
101R.Umiastowski,op.cit.,47.
102A.Krzyżanowski,K.W.Kumaniecki,op.cit.,s.254.
103J.Pawlicki,S.Reklewski,Służbataborowanafronciewschodnimwokresie1914-1915r.(II),uBello-
na”1931,t.XXXVIII,s.585.
104A.Pieńkowski,op.cit.,s.577-578.
