Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Nacjonalistyczneinspiracje
25
karskiegokapitalizmu,przyniosłabardzoograniczoneskutki.Wwiększości,jeślinie
wewszystkichprzypadkach,konstruowanienowejsuwerennościpaństwowejwAzji
opierałosięnasankcjonowaniustarychgranicimperialnych-czytoodziedziczonych
poeuropejskichmocarstwachkolonialnych,czybędącychspuściznąpohistorycznych
monarchiach.TakstałosięwwypadkuChin,Indii,Indonezji,BirmyczyFilipin.Pró-
byprzebudowywielokulturowychspołeczeństwwjednolitewspólnotynarodowedo-
konywałysięteżniemalbezwyjątkuwobrębiedawnychimperialnychgranic.
DwudziestowiecznahistoriaAzjiWschodniejiPołudniowo-Wschodniejstano-
widowódtego,jaktrudnoposzczególnymkrajomregionuprzychodziłoporzucenie
historycznychiideologicznychroszczeńterytorialnychnarzeczzamknięciasiępań-
stwawgranicachjednorodnejprzestrzenikulturowejczyjęzykowej.Trzebajednak
przyznać,żewszelkiepróbyzakwestionowaniaimperialnychgranicprzezregionalne
rebelieetnicznewIndonezji,wBirmieczynaFilipinachzakończyłysięniepowo-
dzeniem.Budowapaństwnarodowychwzdekolonizowanychiczęściowozdemo-
kratyzowanychpaństwachazjatyckichopierałasięsiłąrzeczynaseriifederalnych
czykonsocjonalnychkompromisów(Indie,Malezja)lubkonsekwentnejwewnętrz-
nejkolonizacjiperyferyjnychobszarówdawnegoimperiumprzezdominującąetnię
(Chiny,Tajlandia,Indonezja).
Częśćliteraturypoświęconejnacjonalizmowiodwołujesiędostaregorozróżnie-
nianainkluzywny,terytorialny,nobywatelski”nacjonalizmpaństwowyorazeksklu-
zywnyipotencjalniegenerującykonfliktynacjonalizmetniczny52.LiahGreenfeld,
starannieanalizująckonteksthistorycznykształtowaniasięnarodówwEuropie,widzi
początkinacjonalizmupaństwowegowXVI-wiecznejAnglii,atakżewiążegozpro-
cesamidemokratyzacjioraznotwartymiwoluntarystycznym”charakteremnarodu.
Wprowadzonaprzezniątypologianpięciudróg”kunarodowiwskazuje,żewmiarę
przemieszczaniasiękuWschodowinacjonalizmprzybierałformęcorazbardziejnuni-
katowąiprzypisaną”53.ZgodnieztątypologiąAngliaiStanyZjednoczonepodążały
drogąnacjonalizmupaństwowego,NiemcyiRosjawybrałyopcjęetniczną,Francja
zaśreprezentowałamodelpośredni,ostatecznieprzychylającsiękuwersjiwolunta-
rystycznej.UniwersalizmmodeluzaproponowanegoprzezGreenfeldbudzijednak
poważnewątpliwości,mimożesamaautorkautrzymuje,iżinkluzywnymodelnacjo-
nalizmuangielskiego,amerykańskiegoczyteżfrancuskiegozpowodzeniemznajduje
zastosowaniewogromnejwiększościprzypadkównarodówazjatyckich.ParthaChat-
terjeewskazujenahistorycznąikulturowąspecyfikęEuropyiAzji.Zwracauwagę,
żezachodninacjonalizmwswychidealnychformachmożebyćnwyeksportowany”
zEuropyiożywionywsprzyjającychwarunkachwAzji,jegoostatecznykształtjed-
nakzawszepowinienzależećodlokalnychuwarunkowań54.
52HansKohn,TheIdea...,ss.572-573.
53LiahGreenfeld,Nationalism-FiveRoadstoModernity,HarvardUniversityPress,Cambridge
1992,s.11;AntoninaKłoskowska,Kulturynarodowe...,s.42.
54ParthaChatterjee,NationalistThoughtandtheColonialWorld:ADerivativeDiscourse?,Zed
BooksfortheUnitedNations,London1986,ss.86-98;tenże,TheNationanditsFragments:Colonial
andPostcolonialHistories,PrincetonUniversityPress,Princeton1993,ss.35-84;tenże,Anderson’s
Utopia,[wi]JonathanD.Culler,PhengCheah(red.),GroundsofComparison:AroundtheWorkofBe-
nedictAnderson,Routledge,NewYork2003,ss.161-171.
