Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Istniejejednakjeszczeinna,bardzodlaGiedyminowiczówniewygodna
wersja.Otobowiemwmemorialezakonukrzyżackiego(Summariumvon
JagelundWytaut)sporządzonymnaprzygotowywanysobórwKonstancji
napisano,żeGiedymin,koniuszy(Pferdemarschalk)Witenesa,zamordował
swegopanaiponimobjąłrządynaLitwie.
4
Wświadectwokrzyżackiezwie-
luwzględówniemapowoduwierzyć,słuszniewięchistoriografiaodrzuciła
wersjęoniedynastycznympochodzeniuGiedymina.Zwłaszczażewykaza-
nowniejprawdziwycel,któremutainformacjamiałasłużyćoDkrólPolski
[Jagiełło–J.N.]...niepochodzizestaregoroduksiążęcego,aleodprostego
bojara”.WyjątkiemjestJ.Tęgowski,którywcałościnieodrzucainformacji
przekazanejprzezźródłozakonne.
5
Liczneznakizapytaniaiwątpliwościrodząsięzbardzoprozaicznego
powodu–barieryźródłowej.Jednowszakniewywołujedyskusjiopoupad-
kupaństwaMendoga,pierwszegoijedynegokrólaLitwy,
6
izawirowaniach,
jakienastąpiłypośmierciTrojdena(1282r.),Giedyminowiczomudałosię
nietylkoocalićpaństwo,alerównieżuczynićzniegopierwszoplanowypod-
miotpolitycznywschodniejEuropy.
CzybylispokrewnienizMendogiem,awięcwjakimśstopniustanowi-
likontynuacjęhistoriiipolitykilitewskiejlatpoprzednich,musipozostać
wsferzedomysłów.Osiągnęlijednakrzecznajważniejszą–stalisięniekwe-
stionowanymiprzywódcamiLitwy,aprobowanymiprzezpoddanych.Zróż-
nychpowodówtrudnowtymmiejscudywagowaćolitewskichnormach
ustrojowych.Naogółprzeważapogląd,żepaństwobyłowspólnąwłasno-
ściądynastii.Tentokrozumowaniamożnazaaprobować(mimożeniedasię
gożadnąmiarąwprzekonywającysposóbudowodnićźródłowo),podwa-
runkiemwszak,żeniesugerujeograniczeniauprawnieńpanującego.Wielki
książęlitewskiniebyłwprawdziewładcąabsolutnym,jakniegdyśprzekony-
do1795roku,tł.P
.Grablunas,J.Niewulis-Grablunas,J.Prusinowska,R.Witkow-
ski,Warszawa2007,s.83.TępropozycjęaprobowałJ.Ochmański,Giedyminowicze,
4
przyp.6,s.255.
SRP
,V
,s.223.
5
J.Tęgowski,PierwszepokoleniaGiedyminowiczów,Poznań-Wrocław1999,s.17.
6
ProblempoczątkówwładzynaLitwieciąglepozostawialicznepytania,zawszezaś
wywoływałzainteresowanie.Np.wosiemnastowiecznymutworzeDwernickiego
stwierdzano,żepierwszymwładcąlitewskimbyłkrólLitalonlubLitwon,B.Czart.,
rkp966,k.625.
14
