Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Historia
politicalfiction
FantastykapolitycznawPolsce
25
Historiapoliticalfictionwliteraturzepolskiej-podobniejakwwieluinnych
literaturachświatowych-wiążesięściślezrozkwitemfantastykinaukowej,
któryprzypadanadrugąpołowęXXwieku.WbrewobiegowejopiniiSFnie
jestodmianąliteraturypopularnejwyalienowanązeświatarzeczywistości,gdyż
wswoichfabułachwykorzystujeprzedewszystkimtechnikirealizmu,dążącnie-
rzadkodouspójnieniaświatafikcji.DlategoAndrzejZgorzelskitwierdziprowo-
kacyjnie,żesciencefictiontoniefantastyka,gdyżtaostatnianjakointertekstualne
zjawiskoliterackiepoleganaprzełamaniuwewnętrznychprawświatafikcyjnego,
założonychwstępniewsamymtekścieutworu”
28
.Wceluprzybliżeniagenezy
prozyfantastyczno-politycznejwpolskiejtradycjiliterackiejposłużęsię
ogólnymhistorycznoliterackimzarysempolskiejfantastyki,któryproponuje
AntoniSmuszkiewiczwZaczarowanejgrze.Badaczwyodrębnianastępujące
fazyrozwojoweliteraturyomawianegokręgu:
Ifaza1945-1958,kiedyszczególniedominujewiarawprzyszłośćpostęputechnicznego,
otwierającegoniebywałemożliwościwzakresieudoskonaleniaformegzystencjinaZiemi
orazstwarzającegopodstawydonieograniczonejpenetracjikosmosu;
IIfaza1959-1970,kiedywzmacniasiępozycjafantastykinaukowej,podnosisięjejranga
artystycznaiutrwalaswoistakonwencjagatunku,atakżewzbogacasięzasóbpodejmo-
wanychproblemównaukowychitechnicznych;
IIIfaza1971-1980,kiedyzaczynająsięrozszerzaćgranicesciencefiction,jejproblematyka
wkraczanaobszaryinnychrodzajówliterackichipozaliterackichformpiśmien-
nictwa
;rozszerzasięrównieżzakrestematycznyutworów,któryobejmujeteraz
zagadnieniabardzonierazdalekieoduznanychtradycyjniezadomenęfantastyki
naukowej
29
.
Zuwaginato,żeodmomentupublikacjipracySmuszkiewiczaupłynęłytrzy
dekady,tytułemuzupełnieniaprzywołujędwakolejneetapyrozwojudopisane
dopowyższegomodeluprzezRafałaKochanowiczawpracyFantastyka–klucz
dowyobraźni:
IVfaza1975-1985-jakookresnasileniasiętendencjidokontestowaniawyobrażeń
optymistycznychzwiązanychzwizerunkiemczłowieka-nzdobywcy”-itymsamymzwrot
fantastykinaukowejwstronęujęćbliskichantyutopii(kompromitacjakosmicznegohe-
roizmu).Równolegleteżkonieclatsiedemdziesiątychwiążesięzwykorzystaniemfan-
tastycznonaukowejkonwencjidlapotrzeboprofiluegzystencjonalistycznym(człowiek
jakobytrzuconywewrogieiniezrozumiałedlańśrodowisko).Począteklatosiemdziesią-
tychtoeskalacjaskłonnościdotraktowaniasciencefictionjakoliteratury„stoso-
wanej”,wygodnejdlaprezentowaniaujęćquasi-politycznych
,quasi-socjologicznych
28
AndrzejZgorzelski,SFjakopojęciehistorycznoliterackie,[w:]SpóroSF:Antologia
szkicówiesejówosciencefiction,wyb.RyszardHandke,LechJęczmyk,BarbaraOkólska,
WydawnictwoPoznańskie,Poznań1989,s.156.
29
AntoniSmuszkiewicz,Zaczarowanagra.Zarysdziejówpolskiejfantastykinaukowej,
WydawnictwoPoznańskie,Poznań1982,s.216[podkr.-ŁJB].
