Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Obiektwłasności
WilliamThomasiFlorianZnanieckirównieżkonstatowali,żewświadomo-
ścichłopskiejwłasnośćziemiwyraźnieodróżniasięodinnychjejkategorii,takich
jaktrwałeproduktyludzkiejdziałalnościorazpieniądze.Stanowiłaonabowiem
podstawępozycjispołecznej,ajejbrakpowodował,żerodzinaprzestajeodgry-
waćjakąkolwiekrolęwsprawachdotyczącychgminy,młodzichłopcyidziew-
czętaniesąbranipoduwagęwkwestiimałżeństwa,niemożeonawydawaćdu-
żych,uroczystychprzyjęć8.Znaczenieziemi,szczególniegospodarstwowięk-
szymareale,byłodlachłopówprzyczynąpoczuciawyższejwartości–bez
względunakorzyściekonomiczneznichpłynące.ZarównoThomasjakiZna-
nieckidostrzegalitakżerozpowszechnieniewśródchłopówHdziwnejpostawy”
polegającejnaHmieszaniniezazdrościiwspółczucia”wobecludzi,którzychociaż
mająwiększydochód,tojednaknieposiadająwłasnościziemi9.
Zkoleiwaspekcieekonomicznymwskazywano,żeprodukcjęrolnące-
chująinneuwarunkowaniarozwojowe.Wynikałyonezzależnościtejprodukcji
odspecyfikiprzyrodniczejorazwielkiejroli,jakąwniej,zuwaginaograniczone
możliwościmechanizacji,odgrywałapracaczłowieka.Dlatego,wodróżnieniuod
niedbałościpracownikównajemnych,właścicieligospodarstwrolnychcechować
miałatroskaizapobiegliwość.Wrolnictwie,zuwaginamalejącąurodzajność
gleby,obowiązywaćmiałoprawodekoncentracji.Uzasadniałaje,wporównaniu
zwielkąwłasnością,wyższawydajnośćgospodarstwchłopskich10.Kwintesencją
tegotypupoglądówstałsięukształtowanywokresiemiędzywojennymprąd
ideowyzwanyagraryzmem.Głosiłkoniecznośćpodniesieniaznaczeniarolników
wżyciuspołecznymipolitycznymprzezstworzenieustrojurolnego.Jegopod-
stawąmiałybyćsamodzielnegospodarstwarodzinnepowstałewskutekparce-
lacjiwielkiejwłasności11.
Ztegotypupoglądami,odróżniającymiziemięodresztydóbrprodukcyj-
nych,polemizowałWitoldTrąmpczyński.Popierwszepodważałekonomiczny
sensargumentuonaturalnympochodzeniuziemi,któryodróżniająjakobywtym
względzieodkapitału,uznającnieistotnośćkwestiigenezydobrawobecjegoist-
nieniawcharakterzeograniczonegozasobu.Dezawuowałteżpoglądoodrębno-
ściziemijakoczynnikaprodukcji,któryprzypisujejejrolęczynną,wodróżnieniu
odkapitałumającegopełnićrolębierną.Uważałbowiem,żewnormalnychwa-
runkachziemiawymaganakładówpracytaksamojakkapitał,awprocesach
produkcyjnychprzyrodajestwykorzystywanapodobniejakwrolnictwie.Odrzu-
całteżargumentmówiący,żecechązasadniczoodróżniającąziemięodkapitału
8W.Thomas,F.Znaniecki,ChłoppolskiwEuropieiAmeryce,t.1,LSW,Warszawa1976,s.146.
9Tamże,s.149.
10J.Górski,T.Kowalik,W.Sierpiński,Historiapowszechnejmyśliekonomicznej1870-
1950,PWN,Warszawa1967,s.161–163.
11Z.Romanow,Agraryzmwteoriiipraktyce,HRuchPrawniczy,EkonomicznyiSocjolo-
giczny”1990,nr3–4,s.172.
15
