Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WSTRONĘIMPERIUM
15
niipublicznej.WefekciechoćwcześniejszapenetracjawschodniejAfryki,od
lądowaniawMassauadobitwypodAduą(1885-96)3,dzieliłajeszczeopinię
publicznąisferyrządzące,totejakcjiprzeciwstawiałysięjużjedyniesocjaliści
iinnemałegrupki.Tojednak,czegozabrakło,toprzygotowaniastrictepoli-
tyczno-wojskowego,rozpowszechnionebyłobowiemprzekonanie,żeatakują-
cymprzeciwstawisięzaledwiekilkatysięcyżołnierzytureckich,aniecałalibij-
skaludność,którejtwardyopór(zainicjowany23październikawalkami
wdzielnicyTrypolisuSciaraSciat)zostałprzyjętyzzaskoczeniem.Włoski
korpusekspedycyjnyosiągnąłwięcszybkoliczbę100tys.ludzi,czyliniemal
połowępokojowegostanuarmii,bylitojednakżołnierzezpoboru,nieprzygo-
towanidodziałaniawtereniepółpustynnym.Wkonsekwencjiwłoskaokupa-
cjaograniczyłasiętylkodostrefyprzybrzeżnej.Jednocześniezainteresowanie
opiniipublicznejstopniowomalało.
TraktatwOuchyz12października1912roku,wktórymTurcjazrzekałasię
władzynadterytoriumlibijskim,niezakończyłoporu,choćosłabiłgopoprzez
przerwaniedopływuniewielkichposiłkówzzagranicy,atakżewwynikustopnio-
wegowycofywaniatureckichoficerów.Mimotowyczerpanieżyjącychwinterio-
rzepółkoczowniczychplemionpozwoliłonapoprawęsytuacjiiwlatach1913-
1914okupacjazostałarozciągniętanapółnocnąTrypolitanię,apułkownikMiani
zoddziałemerytrejskichnajemnikówdotarłnawetdoodległegoFezzanu.Zimą
1914-1915rokukontrofensywaplemionkoczowniczych,którymnakrótkiczas
udałosięprzezwyciężyćwewnętrznąrywalizację,rozbiłaoddziaływłoskie,zada-
jącimwkilkubitwachpoważnestraty(najostrożniejszeszacunkimówiąo2,5tys.
zabitychWłochów,tysiącuerytrejskichnajemnikóworaz1,5tys.włoskichjeń-
ców;inneźródłapodająliczbyniemaldwarazywyższe).Rozpoczęłasięwłaśnie
wojnaświatowa,więccenzuramogłaukryćtefakty,okupacjaTrypolitaniizostała
jednakograniczonatylkodoTrypolisuiHoms,natomiastsytuacjęwCyrenajce
uratowałodopieroporozumieniezislamskimruchemonazwieSenussia4.
PowojniemiałazkoleimiejscejedynapróbaotwarciasięnaLibijczyków.
uStatut”dlaTrypolitanii,nadanyjej1czerwca1919roku(późniejrozszerzony
takżenaCyrenajkę),przewidywałograniczonewspółrządzenieorazautonomię
administracyjnąwramachodtworzonegodominiumwłoskiego.Przywódcyru-
chuoporuwTrypolitaniizareagowalijednaknatoproklamowaniemrepubliki,
odpoczątkujednakpodminowanejkonfliktamiwewnętrznymi.Statutniezostał
więcwprowadzonywżycieiuległszybkiemuzapomnieniu.Tymczasemprawi-
cowaofensywaweWłoszechstworzyłaprzesłankidopowrotupolitykisiły,która
zostałazapoczątkowanawstyczniu1922r.wyładunkiemwojskawMisurataMa-
ritima,wkonsekwencjiczegowniecoponadrokprzywróconowłoskiepanowa-
3Massaua–portnawybrzeżuerytrejskim,gdzie5lutego1885rokuwylądowałypierwszeoddziały
włoskie,zapoczątkowująctymsamymkolonizacjęwschodniejAfryki;Adua–miejsceprzegranej
przezWłochówwdniu1marca1896rokubitwyzAbisyńczykami,którytofaktzahamowałekspan-
sjęwłoskąnaterenydzisiejszejEtiopii–przyp.tłum.
4A.DelBoca,LadisfattadiGasrbuHddi1915:ilcolonnelloMianieilpiúgrandedisastrodell’Italia
coloniale,Mediolan2004.
