Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WSTRONĘIMPERIUM
19
rzystałodoświadczeniazdobytewTrypolitaniidozajęciarejonówpustynnych
napołudnieodDżabalażdoosiągnięciawroku1931dalekiejoazyCufra,ale
napłaskowyżuwszelkiewielkieprzeczesywaniaterenuprowadzoneprzezlicz-
ne,bliskowspółpracującezlotnictwemkolumnywżadensposóbniepotrafiły
wykryćruchliwychformacjimudżahedinówUmaraalMuchtara,przenikające
małymigrupkamiprzezwłoskieliniealboukrywającesięwśródludności,któ-
raleczyłarannychizastępowałazabitych12.Wroku1930powracającyposuk-
cesachodniesionychpodFezzanemgenerałGrazianizostałmianowanywice-
gubernatoremCyrenajki,abywlaćwtłumienieoporunowąenergię,niemniej
kierowanaprzezniegowielkaoperacjaprzeszukiwanianieprzyniosłalepszych
rezultatówniżpoprzednie.WtedymarszałekBadoglio,odroku1929guberna-
torTrypolitaniiiCyrenajki,zaproponowałradykalnązmianęstrategii.
uTrzebaprzedewszystkimstworzyćsporyibardzostarannyrozdziałterytorialnypo-
międzybuntowniczymioddziałamiipodbitąludnością–pisał20czerwca1930roku.–
Nieukrywamznaczeniaipowagitegokroku,któryoznaczaćbędzieruinęludnościtak
zwanejpodbitej.Aledrogazostałajużwytyczonaimusimyponiejiść,nawetjeślimusi
przytymzginąćcałapopulacjaCyrenajki”13.
MussolinizaaprobowałtoiwnastępnychmiesiącachGrazianiprzeprowa-
dziłdeportacjęponad80tys.półkoczowników(niewielkaczęśćzdołałauciec
doEgiptu)doobozówkoncentracyjnychpołożonychwzdłużpustynnegowy-
brzeżaSyrty,gdziewciągutrzechkolejnychlatzpowoduprzepełnienia,nie-
dożywieniaibrakuhigienyzmarłaprawiepołowadeportowanych(zbraku
szczegółowejdokumentacjimusimyodwoływaćsiętudoogólnychliczbpo-
chodzącychzwłoskichspisów).Ichjedynebogactwo,bydło,zostałoradykal-
niezmniejszone:wCyrenajcepadło90-95%owiecoraz80%koniiwielbłą-
dów.NasamymDżabal,pozbawionymterazjakiegokolwiekżyciaorazzapa-
sów,mudżahediniUmaraalMuchtarajeszczeprzezrokprzeciągalibeznadziej-
nyopór.AbyzapobiecotrzymywaniuposiłkówzEgiptu,Grazianikazałrozcią-
gnąćnapustyniwzdłużgranicyegipskiejpaszasiekówodługości270km
strzeżonyprzezmobilneoddziały.Wewrześniu1931rokuUmaralMuchtar
zostałschwytanyipowieszony(choćpostępującznimnietylemożeszlachet-
niej,cobardziejprzewidująco,unikniętobyzrobieniazniegomęczennika),po
czymopórwygasł.Wuroczystejproklamacjizestycznia1932rokuBadoglio
mógłjużogłosićzupełnąidefinitywnąpacyfikacjęLibii14.
12NatematopisuruchuoporuirepresjinapodstawieźródełwłoskichpatrzG.Rochat,Larepressione
dellaresistenzainCirenaica1927-1931,op.cit.
13Ibidem,s.116-7.Badoglio,którymiałdużowięcejinnychtytułówdosławy,oddałGrazianiemu
zaszczytbyciaautoremsukcesurepresjizastosowanychwCyrenajce,niemniejszybkipostępdepor-
tacjibyłwistociejegozasługązazgodąministraDeBonoiMussoliniego.
14Nieżebyzmniejszaćodpowiedzialnośćwłoskiegokolonializmu,ależebyumieścićgowobrazie
tamtychczasów,powiedzmy,żewlatach20.FrancuziwMarokuiAnglicywMezopotamii(dzisiej-
szyIrak)zpodobnąsurowościąrepresjonowaliopórludności,nawetzużyciemgazówbojowych.
