Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Przedmowadoedycjibroszurowej
twierdzę,żepoznałemjewszystkie.Wyczerpującebibliografiemożnaznaleźć
wósmymtomiedrugiegowydaniaCambridgeAncientHistory(1989),wksiążce
JakobaSeibertaHannibal(1993)orazwpracyzbiorowejTeSecondPunicWar:
AReappraisalpodredakcjąTimaCornella,BorisaRankowaiPhilipaSabina
(BulletinoftheInstituteofClassicalStudies[BICS]Supplement67,1996).Wszyst-
kietrzywojnypunickiestałysięprzedmiotemdrobiazgowegodziełaY.LeBohe-
caHistoiremilitairedesguerrespuniques(1996).
WBICSSupplement67opublikowanoreferatywygłoszonenakonferencji
wLondonInstituteofClassicalStudies,wtymtakżemój,zatytułowanyWas
Maharbalright?Usiłowałemwnimniecowzmocnićmojepoglądynatemat
strategiiHannibala,zasugerowałemjednaktakże,żeniekoniecznieliczyłna
szybkiezakończeniewojnyimógłconajmniejprzewidywać,żesięonaprze-
ciągnie.WkońcutaksamojakRzymniezostałzbudowanyjednegodnia,tak
iHannibal,jeśliczegokolwieknauczyłsięodswegoojca,tozpewnościątego,
żejednegodniaRzymnieupadnie.Oceniającjegostrategię,częstozapomina
się,żebyćmożenajwiększyzjejsukcesówmiałmiejscedopierow209roku,
kiedydwanaściespośródosiemnastukoloniilatyńskichodmówiłodalszego
słaniakontyngentówdoarmiirzymskiej.Wtedytakżenaprawdęmocnomu-
siałystaćsięodczuwalne,przewidywaneconajmniejodtrzechlat,kłopoty
RzymianwEtrurii,gdyżdoichzbadaniawysłanyzostałtamsamkonsul-elekt
na208/207rok,M.KlaudiuszMarcellus,azArrecjumwziętozakładników.
W207/206podobnepodejrzeniakierowanowzględemUmbrii.
RzeczjasnadozmianyzdaniaostrategiiHannibalanieprzekonałymnie
dwakrytyczneartykułyB.D.Hoyosa:Hannibal:Whatkindofgenius?(uGreece
andRome”30,1983,s.171nn.)iHannibal’sWar:IllusionsandIronies(uAn-
cientHistory”19,1989,s.87nn.).Wedługmniewobuautorzbytśmiałoza-
kłada,żeHannibalbyłwstaniekontrolowaćcałykartagińskiwysiłekwojenny
iżenaprzykładzaniepowodzeniakartagińskiejflotyalbonieudanepróbywy-
słaniamupomocyzAfrykilubHiszpaniiwjakiśsposóbbyłodpowiedzialny.
Hoyos,utrzymując,żesiłąKartaginybyłoprowadzeniewojnynamorzu,zdaje
siętakżezapominać,żewpierwszejwojniepunickiejKartaginazostałacałko-
wiciepokonanawłaśnienamorzuinajwyraźniejnigdypóźniejniemiałaani
odwagi,animożliwości,bysięRzymowinamorzuprzeciwstawić.Niechodzi
oto,żeHannibalbyłszczuremlądowymnierozumiejącympotęgimorskiej;na
flociekartagińskiejniemożnabyłopoprostuwówczaspolegać,costałosięja-
sne,kiedyBomilkarodmówiłpodjęciawalkizMarcellusemkołoprzylądka
Pachynumw212roku(mimożewówczasmiałprzewagęliczebną).
Możnaoczywiściebezkońcaanalizowaćzachowanetekstyźródłowe,azda-
rzasięprzecież,żewielokrotnieczytanyfragmentnagleprzyjmujezupełnie
inneznaczenie.Dopókijednakniezostanąodnalezionenaprzykładhistoria
RzymuFabiuszaPiktoraalboPoczątki(Origines)KatonaStarszego,istotny
postępwtymkierunkujestniemożliwy.Badaniaarcheologicznetakżerozcza-
rowują.WiadomoznaczniewięcejoKartaginie-poświadczajątom.in.wyniki
