Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
RozdziałI
nadzórnadcałymigrupamikohort.Niewiadomo,czykohortybyłydzielone
namniejszejednostki,niewiadomoteż,jakbyłyuzbrojone,możnajednak
przypuszczać,żedzieliłysięibyływyekwipowanetaksamojakwojskozłożone
zobywatelirzymskich,gdyżwinnymprzypadkutrudnobyłobywodzom
rzymskimzwerbowaćmieszanearmie,składającesięzobywateliikontyngen-
tówsprzymierzeńców.MożetotakżetłumaczyćkwestiępomijaniaprzezPoli-
biuszainformacjiorozmieszczeniuwojsksprzymierzeńczychwtrakciewiel-
kichbitew.WszczególnościnaWielkichRówninachipodZamąwspółdziała-
nietrzechliniibyłokluczowympunktemplanówScypiona,którebardzotrud-
nobyłobyzrealizować,gdybywojskasprzymierzeńcówzasadniczoróżniłysię
odrzymskich.ZprzekazuPolibiuszabyćmożewynika,żekażdakohortadzie-
liłasięnatrzymanipuły-opisującbitwępodIlipą,historykpodaje,żerzym-
skajednostkawojskowaskładającasięztrzechmanipułów-wkażdymhastati,
principesitriarii–znanabyławłaśniejakokohorta(11.23.1).AniPolibiusz,ani
Liwiuszniewspominająwżadnymmiejscuotym,żesprzymierzeńcyformo-
walioddziałylekkozbrojnych,byćmożezatemniebyłowichkohortachodpo-
wiednikówrzymskichvelites.Bardziejprawdopodobnejestjednak,żemłod-
szychibiedniejszychżołnierzysprzymierzeńcówszkolonoiuzbrajanonaspo-
sóbpodobnydovelites.Sprzymierzeńcywystawialitakżekawalerięzorganizo-
wanąwturmae,prawdopodobniezaciąganą-taksamojakrzymska-spośród
wyższejklasy.Liwiuszdosłownieopisujekawalerzystówprzysłanychprzez
Tarentjakoumłodychnobilów”(24.13.1).
Rzymskapiechotaobywatelskazorganizowanabyławlegiony(legiones),
takżeoróżnejliczebności,alezwykle-przynajmniejnapapierze-licząceco
najmniej4200ludzi.Podczasbitwylegionwciążbyłtaktyczniepodzielonyna
trzylinie-walczącywkażdejnazywalisię(wkolejnościodprzodudotyłu)
hastati,principesitriarii.Oprócznichwskładlegionuwchodzililekkozbrojni
(velites)23,zwyklenapoczątkubitwywysunięciprzedhastati.Najważniejsza
małajednostkatomanipuł(manipulus),którychwlegioniebyłotrzydzieści,
podziesięćwkażdejztrzechlinii.Zewzględóworganizacyjnychdokażdego
manipułuprzydzielonabyłatakasamaliczbavelites.Manipułskładałsię
zdwóchcenturiidowodzonychprzezcenturionów.Dokażdegolegionuprzy-
pisanychbyłosześciutrybunówwojskowych(tribunimilitum),którzywhie-
rarchiistalinadcenturionami.Zwyklebylitomłodziludziezrodzinsenator-
skichlubekwickichuodbywającysłużbęwojskową”
,niewydajesięjednak,aby
naczelekażdegolegionustałoficerzestałymstopniem.Jeśliarmialiczyławię-
cejniżjedenlegion,prawdopodobnienaczelnywódzdelegowałczłonków
swegosztabu,bykażdymznichdowodzili.
23Velitespoczątkowomoglinosićnazwęrorarii(por.Liv.8.8.8,8.9.4),alepor.uwagęF.W.Walbanka
(AHistoricalCommentaryonPolybius,vol.I,s.701-702)wkomentarzudoPolibiusza6.21.7.Liwiusz
twierdzi,żevelitesporazpierwszypojawilisięw211roku(24.4.10),niemniejjednakwspomina
onichtakżewopisiebitwynadTrebią(21.55.11).Określamichmianemrzymscylekkozbrojni.Por.
E.Gabba,RepublicanRome:TheArmyandtheAllies,Oxford1976,s.5-6.
