Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp:Hegel,dialektyka,polityka
79
Zbytwielkatodelikatnośćwobecświata-uwolnićgoodsprzeczności
iumieścićjąwduchu,wrozumie,pozostawiającjątamnierozwiązaną
(EsistdieseinezugrońeZärtlichkeitfürdieWelt,vonihrdenWiderspruch
zuentfernen,ihndagegenindenGeist,indieVernunftzuverlegenund
darinunaufgelöstbestehenzulassen).Duchjestwistocierzeczywystar-
czającosilny,bypodjąćtęsprzeczność,aleduchpotrafirównieżjąrozwią-
zać(InderTatistesderGeist,dersostarkist,denWiderspruchertragen
zukönnen,abereristesauch,derihnaufzulösenweiń).Natomiasttak
zwanyświat(ł)niejestdlategonigdyinigdziewolnyodsprzeczności,
aleniepotrafijejudźwignąćidlategozostajewydanynałuppowstawania
iprzemijania.(NL326)
Powtórzmy,podstawowetwierdzenieontologiiHeglabrzmi:
sprzecznościmyślipociągajązasobąsprzecznościbytu.Nie
potrafitegopojąćtradycyjnemyślenieformalne,którentwo-
rzysobiewzwiązkuztymokreślonązasadę,zgodniezktórą
sprzecznośćniedajesiępomyśleć.Jednakwrzeczysamejmy-
śleniesprzecznościjestistotnymmomentempojęcia(inderTat
aberistdasDenkendesWiderspruchsdaswesentlicheMoment
desBegrifes)”(NLII692-693).Oczywiście,takimmyśleniem
formalnymjestdlaHeglaKantowskitranscendentalizm.
Jawnaafirmacjasprzecznościstanowifilozoficznenowator-
stwoHegla,ponieważprzednimbyłaonauznawanazaskandal,
któregomyśleniepowinnozawszelkącenęuniknąć87.Filozof
podważatymsamymdwafilaryklasycznejlogiki:zasadętoż-
samości(wformieA=AprzedstawionejdopieroprzezLeibniza)
orazzasadęniesprzeczności(sformułowanąprzezArystotelesa
wMetafizyce).WjakisposóbHegeljepodważa?Zacznijmyod
pierwszejzasady.Otóż,jegozdaniem,próbaorzeczeniaczystej
tożsamościujawnia,żetożsamośćtakajestniemożliwa,czyli
wewnętrzniesprzeczna.SądnAjestA”wprowadzajużminimal-
nąnietożsamośćczyróżnicęmiędzypierwszymidrugimnA”.
JakczytamywLogice:nTakiemówienietautologiamiprzeczy
więcsamemusobie.(ł)Azatemwformietwierdzenia,wktórej
87Heglowskiepojęciesprzecznościrekonstruujęwdużejmierzeza:
EAH1-36.
