Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
Wprowadzenie
alestaleodwracałyuwagęodrzeczywistejjegoprzyczyny.Korzeniwojnysied-
mioletniejniesposóbbowiemustalićwoderwaniuodpoprzedniegostarcia,
wojnyosukcesjęaustriacką(1740-1748),któregobyłazwykłąkontynuacją.
Rozmaitetraktatypokojowe,zawartepodkoniectejwojny,uznawanopowszech-
niezazwykłezawieszeniabroni,odwlekającejedynierozwiązaniagłównychpro-
blemów.ObakonfliktypołowyXVIIIstulecianależywięcpostrzegaćjakocałość
iszukaćprzyczynpierwotnegostarcia.
Wojnyowestanowiływynikmiędzynarodowegousystemu”(któryostatecznie
przekształciły),powstałegowreakcjinaagresję,przejawianąprzezLudwikaXIVna
przełomieXVIIiXVIIIstulecia.Takimodelstosunkówmiędzynarodowychzda-
wałsięwieńczyćichdwuwiekowąewolucję,tworzącdośćokreślonąrównowagę
sił.Wcentrumtejrównowagiznajdowałasiędługotrwałarywalizacjahabsbursko-
-burbońska,rozpoczętaprzezFrancuzówzobawyprzedokrążeniemposiadłościa-
miHabsburgówwXVIwieku,anapoczątkuwiekuXVIIIprzekształconawogólny
lękprzedhegemonistycznymiaspiracjamiFrancji.OpórHabsburgówprzedfran-
cuskimekspansjonizmemwspierałyiopłacałyeuropejskiemocarstwamorskie
ihandlowe,WielkaBrytaniaiNiderlandy,gdyFrancjazkoleipróbowałapodkopy-
waćpozycjęmonarchiihabsburskiejprzezsojuszzeSzwecją,intensywnąwspół-
pracęzPolskączypotajemnąpomocimperiumosmańskiemu.Habsburgowiepró-
bowalirozbijaćtęfrancuskąuwschodniąbarierę”
,wspomagającambicjerodzącej
sięRosji.Założenie,żetekombinacjeodzwierciedlałyunaturalnyporządek”
,było
raczejoptymistyczneiwieluteoretykówpolitykimocnokrytykowałoichzdolność
dozagwarantowaniatrwałegopokojuwśródmocarstweuropejskich.
ĆwierćwieczepośmierciLudwikaXIVwykazałostopieńpłynnościowego
rzekomegounaturalnegoporządku”
.Zacięciwrogowiestawalisięprzyjaciółmi,
aprzymierzacementowanewięzamirodzinnymiobracałysięwsweprzeciwień-
stwa.NajistotniejszympowodemniestabilnościtegookresubyłyambicjeHisz-
paniipopodzialejejimperium,kończącymwojnęosukcesjęhiszpańską.Gdy
wygasłahiszpańskagałąźHabsburgów,jejziemieiberyjskieorazkolonieobjęli
Burbonowie,awiększośćposiadłościwEuropie(weWłoszechiNiderlandach)
Habsburgowieaustriaccy.Niesatysfakcjonowałotożadnejstrony,aledetermi-
nacjaHiszpanii,byodzyskaćchoćczęśćPółwyspuApenińskiego,stanowiła
zpewnościąnajbardziejdynamicznyczynnik,jakimusielibraćpoduwagępoli-
tycyeuropejscy.Nadwątleniefrancuskiegoublokuwschodniego”naskutekzwy-
cięstwAustriiiRosjiorazrosnąceapetytyhandlowewojowniczychbrytyjskich
kupców,kierującychsięuproszczonymświatopoglądemmerkantylnym,potęgo-
wałyowąniestabilność.Konfliktytejepokiwynikałyjednakgłównieztarćna
obrzeżachmiędzynarodowegosystemu,któremutonnadawaławiększośćgłów-
nychpolityków,rozumiejącychjegoograniczeniaidążącychdostabilizacjioraz
ulepszenianiedoskonałej,leczzadowalającejrównowagi4.
4Najlepszeogólneprzedstawienietychzagadnieńto:DerekMcKay,H.M.Scott,TheRiseoftheGre-
atPowers,1648-1815(LondonandNY,1983),ss.1-158.
