Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
(Malaise2001:180)iznalazłobyodzwierciedleniewinteresującejnastutaj
szczególniejegoikonografiimilitarnej.
TowłaśnieodczasówpanowaniaXXIdynastiiBeszdobywacorazto
większąpopularnośćnawielupłaszczyznachszerokorozumianejochro-
nyiapotropaizmu,coniejakoodbywasięrównolegledorozwojupostaci
Harpokratesa21(greckaformaegipskiegoimieniaHeru-pa-khered,oznacza-
jącaIHorusdziecko’)(Melver2001:119–122;Daumas1987:489;Rachet
1994:126;Kiss1996:214;Cartwright1929:184;DeRidder1909:108).Bes
przybierawówczaspostaćwielowartościowego,niezwyklepopularnego
flzbawiciela”(Frankfurter1998b:124),cojestdostrzegalnenawielupłasz-
czyznachówczesnejwytwórczościrzemieślniczejisztuki,któraprzed-
stawiabóstwowróżnorodnychkonwencjachartystycznych,kreujących
zarównojegomęską,jakiżeńskąformę.PopularnośćBesawaspekciesze-
rokorozumianejochronyjestczytelnawjegoplastycznejformule–pozie
tratującejwrogów(Frankfurter1998b:124),wwalceczyteżwkontekście
współwystępowaniaopiekuńczegodemonazinnymibóstwami22oraz
zwierzętami23.
Owielowymiarowymznaczeniuiszerokimuznaniutegobóstwaza-
świadczatakżefaktzakorzenieniaBesawoficjalnejreligiiEgiptu,cozo-
stałouwidocznionem.in.wdekoracjachniektórychświątyńegipskich24.
21TowłaśniewokresieXXIdynastiiokreślenieHarpokratespojawiasięporazpierw-
szy(Meeks1977:1003).HarpokratesawświetleprzekazuPlutarchanależyuważaćflza
przewodnikainauczycielarozumnegomniemaniaobogach,którejestuludzizawsze
niepełne,niedojrzałeijakbydziecinne”(Plut.,DeIs.EtOs.,378c,za:Pawlaczyk2003:
78,79);El-Khachab1971:132–133.TakjakzauważyłA.Niwiński(2004:53),charakte-
rystycznywikonografiigestHarpokratesa,którywkładapalecdoust,interpretowany
przezPlutarchajakogestnawoływaniadomilczenia,zawierawsobietypowogrecką
myśl.WopiniiK.Myśliwca(1993:271)wokresiegrecko-rzymskimHarpokratesbył
uosobieniemdwóchpierwszychgodzindnia;zob.Riad1998:31;Musiał2001:165.Na
tematHarpokratesazob.Sandri2006.
22Interesującejestwspółwystępowanietegobóstwawkombinacjiikonograficznej
zbukranionemczykrokodylemorazzręką.Znaczeniatakiegowspółwystępowania
nieudałosię,jakzaznaczaJ.Śliwa(2003:92,il.60),jednoznaczniewytłumaczyć.Na
tematzwiązkówBesaiTutuzob.Kaper2003:117,118;Wilson1975:83,205;Abdi2002a:
203–210.
23Kategoriazabytków,wktórychbóstwotowystępujewrazztowarzyszącymimu
zwierzętami,jestniezwykleobszerna,stądniesposóbprzedstawićjejcałościowo.Na-
leżyjednakpodkreślić,żezwierzętateczęstoprzybierająwrogąpostawęwobecBesa,
występującniejednokrotniewcharakterzejegoatrybutówjużnazabytkachpochodzą-
cychzokresuŚredniegoPaństwa;zob.m.in.Harris1998:68;Romano1980:39–56;Ho-
djash2004:nr23–24,70–72,149,nr211;Bailey2008:18;Langdon1990:418–419,il.15.
24BesodgrywałniezwykleistotnąrolęwkompleksachHathorimammisi(tj.fldomach
narodzin”pr-mst),kultowejbudowlipoświęconejgłówniebogu-synowiirodzącejbo-
—20—
