Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
stości.PozatymodwiedzającygorealniemożemiećszansęużywaniakodówQR
docyfrowegorozszerzeniamiejsca,możewreszcie,będącwwybranymmiejscu
Cytadeli,używaćmediówspołecznościowychdokontaktówinterakcyjnychzinnymi
osobamipomimobrakukontaktubezpośredniegowotoczeniurealnym.Pojawisię
specyficzny,współcześnieciągleodkrywany,charakterrelacjiczłowiekazmiejscem.
Pomiędzyczłowiekaimiejscewkroczytechnologiacyfrowa.Tojedenzkierunków
redefiniowaniarozumieniamiejsca.
Pamiętaćtakżenależy,żeParkCytadelajestobszaremzawierającymwiele
różnychmiejscnieustanniewspółtworzonychprzezzmieniającesięśrodowisko
materialne,alerównieżprzezśrodowiskobiotyczneigeograficzne2.Człowiekjest
jedynieczęściątegoParkuiolbrzymiegoświatamiejsc,którewypełnionesąistotami
więcej-niż-ludzkimi3(more-than-humanbeings,non-humanbeings4)imaterialno-
ścią.Spostrzeżenie,iżmiejscawtymparkunietylkosąożywianespołecznieprzez
człowieka(Sack1980),ależyjąwłasnymżyciem(Whatmore2002)czywręczsamo-
stanowiąniezależnie(Larsen,Johnosn2016)odwoliużytkownikaParkuiwchodzą
znimwrelacje,stajesiękolejnąbramąotwierającąnieznanepolarozpoznaniaistoty
miejsca.Taniewiadomajestzaczynemdlarozważańniniejszejksiążki.
Naszeksperymentmyślowyukazujezatem,iżdogłębnaodpowiedźnapytanie,
jakajestistotamiejsca,wcaleniejestobecniełatwiejszaniżdwadzieściaczyczter-
2Arcyważnymelementemuprawianianauki,wręczkanonicznym,jestdbałośćologiczneirozłącz-
neklasyfikacjeelementówskładowychwyjaśnianychzjawisk.Wprzypadkutejpozycjinaukowejosią
rozważańjestmiejsce.Wksiążcestaramsięprzedstawićnowatorskieujęciemiejsca,któreposiadaswoją
złożoną,sprawcząistotę.Korzystamztakichujęćjakinterakcjonizm,teoriedziałaniaisprawczości,ale
takżekrytycznepodejściewobecrelacjiczłowiek-środowisko.Staramsięjednaknabazietychpodejść
prowadzićnarracjęzawierającąsprawcząistotęmiejsca.Stądteżwcałejpracyzaproponowałemnastępujący
konceptsemantycznydotyczącywymiarówrelacyjnychmiejsca:środowiskobiotyczne(organizmyżywe
pozaludzkie),środowiskogeograficzne(zwyłączeniemorganizmówtradycyjnienazywanychżywymi
itzw.antropocenem),środowiskozabudowane,istotyludzkieorazsensyireprezentacjetworzoneprzez
człowieka.Wrzeczywistościśrodowiskateistniejąnierozłącznie(Ingold2018)iwprzypadkunarracjiwtej
książcewosinniezabudowane-zabudowane”takżetakspoglądamnatenproblem(szczególnierozdział4-
studiumprzypadków).
3
Wksiążceposługujęsięstosowanymwjęzykuangielskimrozwiązaniembudowaniaważnychkoncep-
tualnieprzymiotników,poprzezpołączeniepojedynczychsłówłącznikiem,np.zorientowany-na-człowieku
lubistotywięcej-niż-ludzkie.Celemprzeniesieniatejzasadydojęzykapolskiegojestoddaniezakresuse-
mantycznegoanglofońskichterminów,którychtłumaczenienajęzykpolskiwinnysposóbbardzomocno
zmieniaichkontekstinterpretacyjny.
4
Pojęciamore-than-humaninon-humanodkilkudekadistniejąwnaukowymdyskursieanglofońskim.
Mająnatyledługątradycjęisąużywanenatyleuważnie,iżprowadzonajestjużkrytycznadyskusja,czy
właściwieoddająpozycjęistotpoza-ludzkichwświecie.Terminytezakorzeniłysiętakżewwielupolskich
dyscyplinachspołecznychihumanistycznych.Jednakpolskageografiaspołeczno-ekonomicznauczysiętych
pojęć,aichtłumaczenienajęzykpolskiniekiedyzaprzeczaidei,zjakąwchodziływobieg.Dlaprzykładu
używananiekiedywliteraturzenaukowejtranslacjadzielącaświatnaistotyludzkieinie-ludzkie,wgrun-
cierzeczyugruntowujebinarnysposóbwidzeniaświata,niesłusznienadrzędniepozycjonującyczłowieka
ponadinnymiistotamitejplanety.Samzwrotwjęzykupolskimnistotynie-ludzkie”brzminaderniezręcz-
nie.Wksiążcezdecydowałemsięużywaćrównolegleterminówanglojęzycznych(rzadziej)orazpolskich
tłumaczeńistotywięcej-niż-ludzkieorazpoza-ludzkie.
10
AdamMickiewiczUniversityPress©2023
