Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
ZdzisławGębołyś
Groß-Lichterfeldeposiadałajeszczedwainnewaloryniedopogardzeniazper-
spektywyLadewiga.Dzielnicabyławolnawówczasodzgiełkujużwtedydwumi-
lionowegoBerlina,pełnazieleni(ogródbotaniczny),zarazemwpełniDucywilizo-
wana”,oczymświadczyłytakieprzybytki,jakszkoły
,kościoły53.Pamiętajmyteż,że
potomstwoLadewigabyłojeszczewwiekuszkolnym.Niebezznaczeniazapewne
byłfaktdobregoskomunikowaniaLichterfeldezBerlinem.Od1868rokumożna
byłosięstamtąddostaćdoBerlinakoleją,aod1881rokutakżeelektrycznymtram-
wajem(pierwszynaświecietramwajelektryczny)54.DomLadewigaodmiejscapra-
cywBerlinie–Kochstraße130,dzieliłaodległośćprawie12kilometrów
.
Wartopoświęcićchoćkilkazdańwydawnictwu,zktórymzwiązałsięLadewig
nasześćlat(1909–1914).A.Scherlbyłczłowiekiemwielutalentówirozlicznych
pomysłów,międzyinnymibyłpomysłodawcąszybkiejkoleimiejskiej.Wpamięci
BerlinaiNiemieczapisałsięjednakprzedewszystkimjakonajgenialniejszyinaj-
potężniejszywydawcaprasycodziennej,bulwarowejimasowejczasówcesarstwa
(DBerlinerLokal-Anzeiger“,DWoche“,DGartenglaube“iinne)55.ZLadewigiem
połączyłagoideaDScherl-Bibliothek“,taniejseriiwydawniczej,poprzezktórą
chciałpodnieśćScherlpoziomkulturyczytelniczejniższychwarstwspołecznych,
jednocześnieodciągnąćjeodlewicowychwpływów,wczympomagałmuLade-
wig.Niestety
,wydawniczaprzygodaLadewigaskończyłasięw1914roku,gdy
Scherlpopadłszywtarapatyfinansowe,musiałodsprzedaćswojeudziały
,aLade-
wiga,zasowitąodprawą,zwolnić.Nahoryzonciejarzyłasięzresztąwojna,która
takczyowakmusiałaodmienićlosżyciowyLadewiga.BezrobotnyLadewig,za
stary(56lat)dopełnieniasłużbywojskowej,podjąłsięobowiązkówpielęgniarza
wmałymszpitaluwojskowymwBerlinie(niewiadomojednakdokładnie,gdzie)56.
NatrasieP
.LadewigaznalazłsięrównieżParyż,gdziewyjeżdżałjakodystry-
butorfilmowy
.ZagranicznewojażeLadewigazwiązanebyłyzjegopracąprzed-
stawicielafirmykinematograficznejOskaraMessterawlatach1911–1914.Re-
gularnieLadewigjeździłdoParyża,alezdarzyłomusięrównieżwyjechaćwin-
teresachdoBarcelony57.WybuchIwojnyświatowejbyłcezurąwtymwzględzie.
Ladewig,chcącniechcąc,musiałporzucićtędziałalnośćiwłaściwienigdyjużdo
niejniewrócił.
BerlinzokresuprzedIwojnąświatowąokazałsiędlaLadewigawyjątkowoowoc-
ny
,gdychodzionaukowyrozwój.Mimo,jakwspomina,przeciążeniacodziennymi
obowiązkami,znalazłczasnaprzygotowaniekilkuartykułówpoświęconychbiblio-
tekompublicznym,wszczególnościpolitycebibliotecznej,literaturzemłodzieżowej
53
54
Tamże.
Groß-Lichterfelde…
55
GeheimesStaatsarchivPreußischerKulturbesitz.Rep.192.NachlassZimmermann.5.1.12
Scherl-Verlag.Zob.teżH.Erman,AugustScherl.Berlin…;J.Schanz,DieEntstehung…;F
.Menges,Scherl,
August…
56
P
.Ladewig,Lebenslauf.BundesarchivBerlin...
57
“Cine-Journal”,7Sep.1912–26Oct.1912.
