Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
WŁODZiMiERZGALEWiCZ
TOMASZZAKWiNUOZABÓJSTWiEWOBRONiEWŁASNEJ
Pośródróżnychpytańnatematzabójstwa,rozważanychprzez
TomaszawSumieteologicznej5,znajdujemyrównieżpytanie„Czy
wolnokogośzabićwewłasnejobronie?”6.Jegoodpowiedźjestnastę-
pująca:
Tasamaczynnośćmożemiećdwaskutki,wtymjedenzamierzony[ininten-
tione]adruginiezamierzony[praeterintentionem].<Oprzynależnościczy-
nuetycznegodookreślonegogatunkustanowiwszakżeto,cosięwtymczy-
niezamierza,niezaśto,conienależydojegozamiaru,atymsamymjest
dlaniegoczymśprzygodnym>7.Zsamoobronyzaśmożewyniknąćdwojaki
skutek:zachowaniewłasnegożyciaorazzabicienapastnika.Takwięcczyn-
ności,wktórychsięzmierzadoocaleniawłasnegożycia,niesąwzbronione,
gdyżdlakażdegojestestwajestrzecząnaturalną,bywmiaręmożnościbro-
niłoswegożycia.Możesięjednakzdarzyć,żeczynpochodzącyzdobregoza-
miaru,będzieniedozwolony,amianowiciegdybędzieniewspółmiernyzce-
lem(...).
Ponieważjednakzabijaćczłowiekawolnotylkotym,którzysprawująwładzę
państwową,itodladobraspołeczności,dlategoniewolnozmierzaćdotego,
bypodczassamoobronyzabićdrugiego,chybażechodzioprzedstawiciela
władzy,któryzmierzającdozabiciajakiegośczłowiekawewłasnejobronie,
odnositododobraspołeczności,np.gdychodziożołnierzywalczącychzwro-
gami,alboostróżówporządkupublicznego,walczącychzłotrami.Alenawet
cigrzeszą,jeślisiękierująosobistąnamiętnością8.
Św.Tomaszpodajetutajdwagłównewarunki,jakiemusząbyć
spełnione,abyzabójstwowobroniewłasnejmogłobyćczynemmo-
ralnieusprawiedliwionym.Takzatemodosoby,którabronisięprzed
napastnikiem,należyprzedewszystkimwymagać,byniedziałała
zzamiaremzadaniamuśmierci;śmierćnapastnikamożebyćjedy-
5TomaszzAkwinu[1952],q.64.Wdalszymciągucytująctodzieło,posługujęsię
skrótemST.
6TomaszzAkwinu[1970],s.118.
7Woryginale:„Moralesautemactusrecipiuntspeciemsecundumidquodintendi-
tur,nonautemabeoquodestpraeterintentionem,cumsitperaccidens.”Wcytowa-
nymtłumaczeniuBednarskiego(TomaszzAkwinu[1970],s.119),wktórymdokonu-
jętutajpewnejzmiany,czytamy:„Otóżzróżnicowanieczynnościmoralnychzależyod
tego,cosięzamierza,anieodtego,cojestwbrewzamierzeniu,gdyżtojestdlanich
czymśprzygodnym”.Tenprzekładbudzijednakdwazastrzeżenia.Popierwsze,mó-
wiąc,że„zróżnicowanieczynnościmoralnychzależyodtego,cosięzamierza...”,nie
zaznaczasięwnim,żechodziozróżnicowanietychczynówcodoichprzynależności
gatunkowej.Apodrugie,określenie„wbrewzamierzeniu”jestzbytmocnymodpo-
wiednikiemdlałacińskiego„praeterintentionem”.Wbrewczyjemuśzamierzeniudo-
chodzijedyniedotego,czegotenktośzamierzałuniknąć;„praeterintentionem”na-
tomiaststajesiętowszystko,czegoonniezamierzałdokonać,conieleżałowjegoin-
tencjach.
8TomaszzAkwinu[1970],s.119–120.
