Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Decyzjeozakończeniużycia
13
nieniezamierzonymczyteżnieintencjonalnymskutkiemjejdziała-
nia,zmierzającegodozachowaniawłasnegożycialubzdrowia.To
pierwszewymaganienazwęwięcwarunkiemnieintencjonalności.
Drugimnatomiastwarunkiem,jakimusispełniaćdopuszczalnasa-
moobrona,jestwarunekproporcjonalności:czynbroniącegosięnie
możebyć„niewspółmiernyzcelem”(nonproportionatusfini).
Gdychodzioproporcjonalność,niepolegaona,masięrozumieć,
nawspółmiernościzogólnymcelemsamoobrony,czylizcelemobro-
nywłasnejjakotakiej,tymbowiemjestzakażdymrazemtosamo,
amianowiciezachowanieżycia,własneocalenie.Realizacjatego
ogólnegocelumożejednakwposzczególnychsytuacjachwymagać
podjęciatakichlubinnychśrodków,np.zależnieodtego,czynapast-
nikjestnieuzbrojony,czyuzbrojonywnóż,czywjeszczeinnąbroń.
Proporcjonalneśrodkisamoobronymusząwięc,ściślebiorąc,być
proporcjonalnelubdostosowanewłaśniedotychokoliczności.
DecydującąwszakżerolęwwywodzieTomasza–szczególnie
wzwiązkuzinteresującymnastutajtematem–odgrywawarunek
nieintencjonalności.Abyuświadomićsobie,naczymdokładniejpo-
legatarola,zastanówmysięnajpierwnadsensemuwagiTomasza,
że„oprzynależnościczynuetycznegodookreślonegogatunkusta-
nowito,cosięwtymczyniezamierza,niezaśto,conienależydo
jegozamiaru,atymsamymjestdlaniegoczymśprzygodnym”.To-
maszzAkwinuwrozmaitychmiejscach9zgłaszaswójakcesdopew-
nejkoncepcjietycznej,którąwspółcześnieokreślasięnierazmia-
nempryncypializmu10.Zgodnieztąteoriąistniejąpewnerodzajelub
gatunkiczynów,którewżadnejsytuacjiniesądopuszczalne.Jed-
nymztakichgatunkówjestdlaTomaszachoćbybezprawnezabój-
stwo.Jakwynikazprzytoczonegotekstu,niekażdezabójstwo,czyli
umyślnezabicieczłowieka,musibyćodrazuzabójstwembezpraw-
nym.Niejesttaknp.,kiedyzabijanyjestskazanymnaśmierćzbrod-
niarzem,azabijający–upoważnionymprzedstawicielemwładzy.Co
innegowszelako,kiedyśmierćczłowiekapowodujeosobaprywatna,
np.broniącasięprzednapastnikiem.Wtakimwypadkuspowodowa-
nieśmiercibyłobymimowszystkobezprawnymzabójstwem,atym
samymczynemmoralnieniedozwolonym,gdybytylkobyłoistotnie
zabójstwem.Otymjednakże,czytaknaprawdęjest–czywięcdzia-
łaniepowodująceśmierćczłowiekamożebyćsklasyfikowanejako
takieetycznieniedopuszczalnezabójstwo–rozstrzygają,zgodnie
9NaprzykładwST1–2,q.99,a.8,gdziezastanawiasięnadtym,„czyodprzyka-
zańdekalogumożnadyspensować”,irozstrzygatopytaniewzasadzieprzecząco(por.
TomaszzAkwinu[1985],s.150nn.).
10Por.np.Lazari-Pawłowska[1992].
