Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Decyzjeozakończeniużycia
15
trzykwestie:(1)czyprzewidywanyskutekrozmyślnegodziałanianie
jesttymsamymskutkiemzamierzonym;(2)czymoralnakwalifika-
cjadziałania,któreposiadazarównopewiendobry,jakizłyskutek,
możebyćzależnaodtego,któryztychskutkówjestprzezpodmiot
zamierzony,aktórytylkoprzewidywany;(3)czyprawnakwalifika-
cjadziałania,posiadającegozarównodobry,jakzłyskutek,możebyć
zależnaodtego,któryznichjestskutkiemzamierzonym,aktóry
tylkoprzewidywanym.Negatywnaodpowiedźnapytanie(1)–teza,
zgodniezktórąprzewidywanyiakceptowanyskutekrozmyślnego
działaniajestprzeztosamoskutkiemzamierzonym–pociągaza
sobąoczywiścieprzeczącąodpowiedźnapytanie(2)i(3).Jednakże
pozytywnaodpowiedźnapytanie(1)–teza,żedziałanie,wktórym
pewienjegoskutekjestprzezdziałającypodmiotściślezamierzony,
tj.wybranyjakocellubśrodek,mainny„intencjonalnyprofil”niż
podobneskądinąddziałanie,wktórymtenżeskutekjesttylkoprze-
widywany–nieprzesądzajeszczeotwierdzącejodpowiedzinapyta-
nie(2),tzn.ozależnościmoralnejkwalifikacjidziałaniaodjego„pro-
filuintencjonalnego”,podobniejakpozytywnaodpowiedźnapytanie
(2)nieprzesądzaotwierdzącejodpowiedzinapytanie(3),czylioza-
leżnościprawnejkwalifikacjidziałaniaodtegoż„profilu”.
Czyprzewidywanyskutekrozmyślnegodziałanianiejesttymsa-
mymskutkiemzamierzonym?
Możnabysądzić,żeskoropodmiotdecydujesięnajakieśdziała-
nie,arównocześnieprzewiduje,żebędzieonomiałookreślonysku-
tek,totymsamymzamierzawywołaćtenskutek.Tenpoglądnaj-
wyraźniejbodajdochodzidogłosuwczęstokroćcytowanymzdaniu
wybitnegoangielskiegoetykazIIpołowyXIXwieku,Henry’egoSidg-
wicka:
Napotrzebyrzetelnejdyskusjietycznejlubprawnejnajlepiejbędziezawrzeć
wterminie„zamiar”wszystkiekonsekwencjedanegoczynu,któreprzewiduje
sięjakowypływającezeńzpewnościąalboprawdopodobnie11.
WypowiedźSidgwickaproponujewprawdziebezpośredniojedynie
pewnąregulacjęterminologiczną–jakrozumiećtermin„zamiar”–
leczzatąpropozycjąstoinajwyraźniejokreślonateoriaintencjonal-
ności.Teoriataniemusiprzeczyćtemu,żemiędzyskutkiem,który
działającypodmiottylkoprzewiduje,atym,któryonwybierajakocel
lubśrodek,zachodzipewnapsychologicznaróżnicaintencji;zakłada
sięwniejjednak,żetaintencjonalnaróżnicaniejestnatylepoważna,
abytakpierwszy,jakdrugiztychskutkówniemógłbyćtraktowany
11Sidgwick[1907],s.202.MiejscecytowanewFinnis[1995b];wtymtomies.187.
