Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Słowowstępne
Rzeczpospolitapodwzględemfunkcjonowaniainstytucjipaństwowychbyła
organizmemwbrewpozoromskomplikowanym.Jakkolwieksamschemat
diałaniaróżnychagendpaństwowychbyłprosty,zawiłymczyniłgosposób
podejmowanianajważniejszychdecyzjiwpaństwie.Kluczdozrozumienia
tychmechanizmówleżywpoznaniurelacjimiędykrólemajegobliższymi
idalszymiwspółpracownikamiorazszlachtą.Wydajesię,żeobserwowany
wwiekach
XVI
-
XVIII
permanentnystanrywalizacjistronnictwakrólew-
skiegozopozycjąmożewskazywaćnapewnetrwałetrendywsposobiepo-
strzeganiaprzezówczesneelitycałejsferyżyciapublicznego.Wnimzupełnie
innegowymiarunabierająstare,dawneuregulowaniaustrojoweodnoszące
siędowyboru,kreacjiwłaściwiewszystkichurzędnikówiosóbfunkcyjnych
wpaństwie,począwszyodelekcjikrólów,askończywszynawyborzepod-
sędków.Oczywiściekryteriabyłyróżne,trudnoporównywaćelekcjekrólów
ipodsędków.Porównanienaprzestrzenitrzechwiekówzmianowychkryte-
riówdoboruosóbdofunkcjinakonkretnympoziomiepozwalasądić,żenie
zmieniłysięonezasadniczo-wśródnichskutecznośćpozostałanapierwszym
miejscu.Natomiastwydajesię,żebardiejniżwcześniejzaczętoodwoływać
siędoselekcjiopartejnaelekcji,czyliwyborzenajlepszegokandydata,proces
tendokonywałsięnajczęściejnapoziomienajniższym,aprzynajmniejbył
topierwszywarunek,jakimusiałbyćspełniony,wdrodedoewentualnego
awansu.PrzykładykarierwieluważnychosóbwRzeczypospolitejzdająsię
tosugerować,przyczymzasadęmożnaodnieśćzarównodobudowania
stronnictwakrólewskiego,jakizapleczaopozycjiantykrólewskiej.Elekcje
królewskieodbiegałyodtegoschematuitrudnojesformalizować,tuczyn-
nikizewnętrzneodgrywałydominującąrolę.Kryteriadoboruosób,wy-
bieranychdopełnieniaokreślonychfunkcjinaniższympoziomieczydo
wypełnianiaporuczonychzadań-niezależnieodprzynależnościdoobozu
politycznego-byłypoddawaneweryfikacjidokonywanejprzezśrodowiska
obywatelskie.Tosprawiało,żewRzeczypospolitejnapoziomiewojewódtwa
podkomorzymógłbyćważniejszyniżwojewoda,napoziomiewładycentral-
nejzaś-urzędnikzkancelariikrólewskiejważniejszydefactoodkanclerzaczy
marszałka.Trudnowskazaćnaprzyczynętegozjawiska,zpewnościąjednak
byłotoodbiciembardoracjonalnegopostrzeganiaprzezelitypolityczne
|9|