Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Wrażliwestrunyosobowości
substancji(Kotoviin.,2010),zaburzeniamiodżywiania(McCraeiCosta,2003),
zaśwpołączeniuzniskąugodowościąisumiennością-takżezzaburzeniami
antyspołecznymi,schizofrenicznymiiparanoicznymi(Blais,2010).Podwyż-
szonaneurotycznośćiobniżonasumiennośćcharakteryzowaławszystkie
typyzaburzeńpsychicznychanalizowanychwmetaanalizieRomanaKotova
iwspółpracowników(2010)obejmującejponad170badańzlat1980-2007.
Wjakimstopniuinne,podstawowewymiaryosobowościmogąbyćuznaneza
potencjalniewrażliwe?Niskaekstrawersjacechowałatakiezaburzenia,jakfobia
społecznaidystymia,zaśrozhamowanie-zaburzeniazwiązanezużywaniem
substancji.Wnajmniejszymstopniuzryzykiemzaburzeńwiązałysięugodowość
iotwartośćnadoświadczenia(Kotoviin.,2010;Maloufiin.,2005).Odwrotność
wrażliwości,czyliodpornośćpsychiczna,wiążesięnegatywniezposzukiwa-
niemnowościiunikaniemkrzywdy(Sivriiin.,2018)orazzneurotycznością,
natomiastpozytywniezekstrawersją,sumiennością,ugodowościąiotwartością
nadoświadczenia(Shioiin.,2018).Wniektórychrewizjachpsychiatrycznych
podręcznikówdiagnostycznychpozakategorialnympodejściemdodiagnozy
syndromówizaburzeństosujesiędiagnostykędymensjonalną.Wpiątejrewi-
zjiamerykańskiejklasyfikacjiDSMdiagnozadymensjonalnastawianajestna
wymiarachnegatywnejafektywności(związanejzneurotycznościąwmodelu
wielkiejpiątki),introwersji(negatywnybiegunwymiaruekstrawersji),antago-
nizmu(składnikugodowości),kompulsywności(związanejzekstremalnymi
postaciamisumienności),rozhamowania(związanegozsumiennością)oraz
schizotypowości(negatywnybiegunotwartościnadoświadczenia;APA,2000;
Widiger,2011).Niskapozytywnaafektywnośćwiązanazekstrawersjąstanowi
czynnikzagrożeniawystąpieniemdepresjiizaburzeńlękowych(Khazanov
iRuscio,2016;vanBevereniin.,2017).
Wysokaneurotyczność,niskasumiennośćiniskaekstrawersjawydająsię
tworzyćprofilosobowościpodatnejnarozwójzaburzeńpsychicznych.Pozasferą
psychopatologiineurotycznośćiniskasumiennośćodgrywająrolęczynników
utrudniającychadaptacjęzawodową(Barrick,MountiJudge,2001;Judgeiin.,
2002;Salgado,1997),obniżającychzadowolenieimotywacjędopracy,subiek-
tywneocenysukcesuzawodowegoidochody(Judge,HelleriMount,2002;
Judge,Higgins,ToreseniBarrick,1999;JudgeiIlies,2002).
Dlapełnegozrozumieniametaforynwrażliwychstrun”osobowości
istotnejestprzedyskutowaniemodelizależnościmiędzyosobowościąapsy-
chopatologią.AnderseniBienvenu(2011)wymieniająichcztery:hipotezę
podatności(vulnerabilityhypothesis),hipotezęblizny(scarhypothesis),model
patoplastyczności(pathoplastyhypothesis)ihipotezęwspólnejprzyczynylub
spektrum(commoncauseorspectrumhypothesis).Pierwszaznichgłosi,iż
pewnecechyosobowościowepredysponująosobędookreślonychzaburzeń,
np.niskaekstrawersjadozaburzenialękuspołecznegolubniskasumienność
dorozwojuzaburzeńzwiązanychzużywaniemsubstancji.Hipotezablizny
23
