Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Wrażliwestrunyosobowości
reagowanienawyzwaniażyciowe,zpodwyższonymstresem,dysregulacjąemoc-
jonalnąirozwojemzaburzeńpsychopatologicznych(Galatzer-Levyiin.,2013;
Haganiin.,2016;WatsoniNaragon-Gainey,2014).
AlbertMehrabian(1995)zaproponowałzbliżonepojęciepobudliwości
(arousability).Wyrażaonaskłonnośćdoodczuwaniasilnegopobudzenia
wsytuacjiwzrostuzłożoności,zmienności,nowościlubnieprzewidywalności
bodźców.Pobudliwośćpozytywniewiążesięzewzrostemciśnieniakrwi
itętnawsytuacjigniewu,wyższączęstotliwościąwystępowaniachorób,na-
sileniemirytacjiwwarunkachdużegozagęszczenia,atakżezkonstruktami
zależności,empatii,impulsywności,intensywnościafektu,lęku,neurotycz-
ności,prokrastynacji,paranoi,zaburzeńodżywaniaitendencjisamobójczych
(Mehrabian,1995).
Konstruktwrażliwościsensorycznejiprzetwarzaniasensorycznegobadał
takżeDunn(1997),wyróżniającwjegoobrębiesłabąrejestracjębodźców,
wrażliwośćzmysłowąiunikaniewrażeń.Wjegoujęciuwrażliwośćsensoryczna
wynikazneurologicznychprogówdetekcjibodźców,którewyznaczająpodwyż-
szony(hipersensytywny)lubobniżony(hiposensytywny)poziomreaktywności.
Uwzględniającstrategiesamoregulacjizachowaniawreakcjinabodźcowanie
-aktywnąlubpasywną-Dunn(1997)wyznaczaczterytypywzorcówprzetwa-
rzaniasensorycznego.Pierwszyznichtoposzukiwaniewrażeń(typtenczerpie
przyjemnośćzbogatejstymulacji,alemożemiećproblemyzutrzymywaniem
zachowaniawgranicachipodejmowaćnadmierneryzyko).Drugityptoniska
zdolnośćrejestracjibodźców(osobystosującetenwzorzecwydająsięmiećobni-
żonąmotywacjęiniezauważaćbodźców,emocjiiichwyrażania).Obiestrategie
występująuosóbniskosensytywnychzwysokimprogiemdetekcjistymulacji.
Uosóbwysokosensytywnychaktywnąstrategiąregulacjijestunikaniestymula-
cji(osobyprzejawiającetenwzorzecmogąunikaćrelacjispołecznych),zaśbierną
jestwrażliwośćzmysłowa(osobytakprzetwarzającewykazująnegatywnereak-
cjenastymulację,którajestdoświadczanajakoprzeciążającaiinwazyjna;Dunn,
1997).Wrażliwośćsensorycznawiążesięzdepresyjnościąiinnymizaburzeniami
nastroju,aleksytymiąiimpulsywnością,atakżewyuczonąbezradnością.Każdy
ztychzaburzonychwzorcówfunkcjonowania,takżeinterpersonalnego,ma
większąszansęwystąpieniauosób,którychwrażliwośćzmysłowajestpodwyż-
szona(hipersensytywnych)lubobniżona(hiposensytywnych;Engel-Yegeriin.,
2016;Serafiniiin.,2017).
27
1.2.3.Unikanieszkody
Unikanieszkody(ang.harmavoidance)jestjednymzwymiarówtempera-
mentuzidentyfikowanychwpsychobiologicznymmodeluosobowościRoberta
Cloningera(Cloninger,1994a,b,1997;Cloninger,SvrakiciPrzybeck,1993)obok