Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
M.Bańko,Współczesnypolskionomatopeikon.Ikonicznośćwjęzyku,Warszawa2008
ISBN978-83-01-15457-8,©byWNPWN2008
14
Rozdział1.Onomatopejewśródpojęćpokrewnych
-ta-ta)
1
.Możnateżmiećwątpliwości,czynieartykułowanedźwiękiwyda-
waneprzezczłowiekanależądoświatanatury,np.chrapanie(chrr)lub
śmiech(cha-cha).Wzwiązkuztymzatrafniejszenależyuznaćtedefinicje
onomatopei,wktórychmówisięonaśladowaniudźwięków„rzeczywistego
świata”(ELL),onaśladowaniuzjawiskakustycznych(Brit.),oimitowaniu
dźwiękówpozajęzykowych(EJO),oimitowaniu(odtwarzaniu)środkami
językowymipozajęzykowychzjawisk(efektów,wrażeń)akustycznych
(Brockhaus,STL,WEP),owięzimiędzybudowąfonologicznąwyrazuace-
chamiakustycznymijegodenotatu(LES).
Napodkreśleniezasługujeobecnawniektórychźródłachinformacja,
żeonomatopejajestimitowaniem(lubwynikiemimitowania)dźwięków
zapomocąśrodkówjęzykowych,aniejakichkolwiek.Wyraźniestwierdza
toKořinek(1934:2–5):onomatopejenależyodróżnićodpozajęzykowych
dźwiękówwydawanychprzezaparatgłosowyczłowieka,czylinieartykuło-
wanychkrzyków,jęków,mruczeniaitp.Wprzeciwieństwiedonichono-
matopejesąprzekazywanezapomocąśrodkówfonologicznych(fonemo-
wychiprozodycznych)idlategosąwyrazami.Czynależyuczynićkrokda-
lejwtymkierunkuiżądać,byonomatopeje,jakowyrazyokreślonego
języka,byłyzbudowanezfonemówużywanychwtymżejęzyku,anieja-
kichkolwiek?Twierdzącaodpowiedźoznaczałaby,żeskoronaprzykład
drżącefonemydwuwargowe,znanezniektórychjęzykówAfryki,niewy-
stępująwpolszczyźnie,tonawetnajlepszaimitacjaprychnięcia,wykorzy-
stującategorodzajufonem,niemożebyćuznanazaonomatopejęwjęzy-
kupolskim.
Wydajesię,żetakiestanowiskobyłobyniewłaściwe.Językmówiony
pozwalanaróżneodstępstwaodnormyfonologicznej,motywowanenie
tylkointencjądźwiękonaśladowczą,lecziekspresją.Inneodstępstwamo-
gąwynikaćzwadwymowylubzaburzeńpsychicznych.Cowięcej,stopień
niezgodnościznormąbywaróżny.Głosbaranamożnanaśladowaćpopol-
skusłowembe-e-e,artykułując/e/wmiejscudlaniegotypowym,ztrzy-
krotnymzwarciemkrtaniowym
2
.Możnajednakteżwymawiać/e/faryn-
galizowane,tzn.ztrzonemjęzykaprzesuniętymkutyłowi,conadajetej
głosceniższeiprzeztobardziej„baranie”brzmienie.Ponieważzaśfaryn-
1Dlazachowaniajednolitościizewnętrznegoporządkuonomatopejezreduplikacją
członów(całkowiąlubczęściową)zapisujemywzasadziezdywizem,czasemwbrewsłow-
nikomortograficznym.Oryginalnyzapiszachowujemyoczywiściewcytatach.
2Zarównonazwygłosek,jakifonemówujmujemywdwieukośnekreski.Nieprzy-
wiązujemywiększegoznaczeniadorozróżnieniagłosekifonemów,ponieważwwiększo-
ściwypadkówuwagi,któreczynimy,dotyczązarównojednych,jakidrugich.
