Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
M.Bańko,Współczesnypolskionomatopeikon.Ikonicznośćwjęzyku,Warszawa2008
ISBN978-83-01-15457-8,©byWNPWN2008
Codokładniejestonomatopeją?
17
PerspektywęodbiorcytekstueksponujeteżdefinicjaGrochowskiego
(1996:267):„Onomatopeja–towyrażeniejęzykanaturalnegozawierające
takiciągdiakrytów,któregorealizacjafonicznaujawniawświadomości
użytkownikówtegojęzykaistnieniezwiązkuasocjacyjnegozwyobrażenia-
mitypowychdźwiękówpostrzeganychwświeciepozajęzykowym”.Autor
sprzeciwiasięrozpowszechnionemuwliteraturzeujmowaniuonomatopei
jakowyrazówimitacyjnych,gdyżuważa,żeichpodobieństwadozjawisk
pozajęzykowychniedasięudowodnić.Jegozamiarembyłozdefiniowanie
onomatopeiwsposóbobiektywny,aleodwołującsiędozdolnościpercep-
cyjnychodbiorcyiasocjacjipsychicznych,przeniósłjedyniesubiektywizm
zdefinicjinadefiniowanezjawisko.
Innerozwiązanieproblemu–nietylealternatywne,ilekomplementar-
ne–możepolegaćnatym,abywdefinicjionomatopeizawrzećintencję
nadawcytekstu:onomatopejeintencjonalnienaśladujądźwiękiokreślone-
gorodzaju.Ujęcietakiedobrzewpisujesięwstrukturalnemodelejęzyka,
azwłaszczawmodelekomunikacjijęzykowej(np.Sperber,Wilson1986).
ParafrazującWóycickiego,moglibyśmypowiedzieć,żesłowojestonomato-
pejąotyle,oilejakoonomatopejajestzamierzone.Ponieważmówiącymu-
siliczyćsięzezdolnościamipercepcyjnymisłuchaczaorazichwspólnąwie-
dzą,sformułowanietakiewbrewpozoromnieoznaczajakiegośdźwiękona-
śladowczego„woluntaryzmu”.Przeciwnie–zakładaonowspółpracę
nadawcyiodbiorcy,którzynawzajemkomunikująsobieswojeintencje
wtakisposób,abymoglizasadniespodziewaćsię,żejerozpoznają.
Spróbujmywyjaśnićbliżej,naczymmożepolegaćwspółpracarozmów-
cówwtworzeniuiodbiorzewyrazówdźwiękonaśladowczych.Ogólniezna-
neonomatopeje,stanowiąceczęśćzasobówleksykalnychjęzyka,aprzez
nadawcęodtwarzanezpamięci,odbiorcyrozpoznająłatwoprzezporówna-
niezzapamiętanymwzorcem.Onomatopejetworzonedoraźniemogąbyć
rozpoznanedziękipewnymcharakterystycznymcechomstrukturalnym,ta-
kimjakreduplikacjaczłonów,orazdziękiobecnymwkontekście„sygnałom
wywoławczym”(Pszczołowska1977:44),czylisłowom,któreswoimzna-
czeniemnasuwająodbiorcymyśloużyciuonomatopei,por.:
Awsąsiednimdworze,zazielonymwzgórzem,
mieszkastarymajor,cogranabandurze.
Podsłowikówprzyśpiew,podwiosennywtór
brząkawsrebrnestruny:–Ban-dur-dur...Ban-dur...
(H.Januszewska,WalcpannyLudwiki)
Ocharakterystycznychcechachbudowyonomatopeiioonomatopejachtwo-
rzonychdoraźniebędziemowadokładniejwdalszejczęścitejksiążki.
