Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Treśćprawawłasności
kodyfikacjajustyniańskazawierajednakwielesformułowańpozwalają-
cychnadośćdokładneodtworzeniepogląduprawnikówrzymskichna
wypracowanewnajdrobniejszychszczegółachprawopodmiotowe,ja-
kimbyławłasność.
Dlaglosatorówikomentatorów,dlaktórychCorpusIurisCivilisprzed-
stawiałowartośćniemalBiblii,asprecyzowanewnimzasadymiaływalor
prawdobjawionych,wszystkieanalizowanefragmentystanowiłypodsta-
dosformułowaniawieludefinicjiwłasności23.
Największąbezsprzeczniewhistoriiprawawłasnościkarieręzrobiła
definicjaBaltolusa:dominiumestiusderecorporaliperfectedisponen-
di,nisiprohibeatur(własnośćtoprawodocałkowitegorozporządzania
rzecząmającąpostaćfizyczną,chybażejesttozabronione)24.Kapitalne
znaczenietakiegosformułowaniapoleganaujęciutreściprawawłasno-
ściwsposóbnegatywny.Wedługjegoautora,okrzykniętegonajwięk-
szymprawnikiemwiekówśrednich,własnośćsprowadzasiędorobienia
zrzecząmaterialnąwszystkiego,coniejestprzezprawozakazane.Wy-
raźniewidać,żejesttoprzeciwieństwopodejściawystępującegoobec-
niewprawiepolskim25,októrymbędziejeszczerozleglemowazracji
tego,żeprzedmiotemrozważańmabyćprzecieżaktualny,anieminio-
nystanrzeczy.
WdefinicjiBaltolusamankamentembyłoużyciewieloznacznegoter-
minuiusdisponendi.Wprawniczymjęzykutechnicznymzwrottenod
najdawniejszychczasówoznaczadyspozycjenaturyprawnej(jakzbycie
23Tymwłaśnietłumaczyćmożnafakt,żewnauceśredniowieczamyślprawnicza
wtejdziedziniepozostałazupełniegłuchanawpływprawagreckiego,azwłasz-
czaprawzwycięskichGermanów,urzeczonazaśbyławyłączniekoncepcjami
wypracowanymiwżyciuprawnymstarożytnegoRzymu.Gwoliteoretycznej
koncepcjiwłasnościpodzielonejprawnicywiekówśrednichnaginalinawet
źródłarzymskie,nadającpoprostumianodominiumutiletakimstosunkom,
którewedługprawarzymskiegomogłybyćtraktowanejedyniejakoprawana
rzeczycudzej.
24PunktemwyjściaprzytymsformułowaniubyładlaBaltolusakonstytucjaGra-
cjana,ValentynianaiTeodozjusza,zroku391,awszystkowskazujenato,że
BaltolusoparłsięrównieżnapochodzącejodFlorentynadefinicjiwolności:li-
bertasjakonaturalisfacultaseiusquodquiquefacerelibetnisisiquidviautiure
prohibetur.
25Zob.chociażbytreśćart.140k.c.
23