Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
Rozdział1.Chemiasupramolekularna.Cotojest?
takżewtymwypadkusubstratyrozpoznająsięwzajemnie.Zjawiskarozpoznawania
wnaturzeiwchemiigość-gospodarzwwiększościanalizowanezapomocąpojęć
receptoraisubstratuorazmechanizmuzamkaiklucza(ang.keyandlock).Tenostatni
terminnaoznaczenieprocesówrozpoznawaniawprowadziłEmilFischerprzeszło100
lattemu[39].Receptoremnazywanajestzwyklewiększacząsteczkazawierającawnękę,
amniejszacząsteczkawchodzącadotejwnękinazywanajestsubstratem.Zgodnieztym
modelemobieczęścitegoukładupasujądosiebiejakkluczdozamka.Obecniewiemy,
żejesttoniecouproszczonyobrazzjawiskarozpoznawania.Bardziejsubtelnymodel
dopasowaniawymuszonego(ang.inducedft)[40],polegającynawzajemnymdopaso-
waniugościaigospodarza,zostanieprzedstawionywrozdziale3.
Imponującyprzykładprzystosowaniasiędendrymerujakogospodarzadoskom-
pleksowaniagościazaprezentowałSanderszzespołem[41].Jestonschematycznie
pokazanynarys.1.7b,chociażniejestjasne,dlaczegocząsteczkadendrymeruzrys.
1.7aniekompleksujeczterechaminbicyklicznych.
Procesyrozpoznawaniamolekularnegoitworzeniakompleksówwystępująwświecie
ożywionymbardzoczęstoitemuwznacznejmierzechemiasupramolekularnazawdzię-
czaswojeznaczenie.Wymienimyjedyniekilkaprzykładów:
1.Enzymyrozpoznająsubstratyzwysokąspecyficznościąidziękinimreakcje
worganizmachżywychzachodzązbardzodużąwydajnością.Naprzykładwżywych
organizmachnaogółsyntezowanetylkol-aminokwasy(anied-aminokwasy).Jed-
nakże,wprzeciwieństwiedopanującejpowszechnieopinii,wprzyrodziewystępująrów-
nieżczasamiaminokwasyokonfiguracjid*[42].
2.Wrażliwośćnaszychnosów(ajeszczebardziejnosówpsich)nazapachyjest
opartanazdolnościreceptorówwęchowychodróżnianiabardzomałychróżnicwbudo-
wiemolekułirozkładzieładunków.Nosyprecyzyjnierozpoznajązapachynapoziomie
molekularnym.Naprzykładłatwomożnaodróżnićwęchem(+)-karwonod(-)-kar-
wonu
20a,b
,aróżniąsięonetylkokonfiguracjąprzyjednymatomiewęgla[43].Izomery
karwonuswymiodbiciamizwierciadlanymiitegotypurozpoznawanienosinazwę
rozpoznawaniachiralnego.
3.Środkowączęściąścianykomórkowejjestmembranaskładającasięzeskompli-
kowanychautozasocjowanychstrukturzwbudowanymikanałami,którepełniąbardzo
złożonefunkcje,naprzykładtransportująjony.Będzietopokrótceomówionewpunkcie
5.3.4.Jednymzważnychzadańchemiisupramolekularnejjesttworzeniesztucznych
membrannaśladującychfunkcjonowaniemembranbiologicznych.
4.Jakomówionebędziewpunkcie5.2.1,żywyorganizm-wirusmozaikitytoniowej
-jestzbudowanyzhelikalnegołańcuchakwasuRNAzamkniętegowotoczcezbudo-
wanejz2130białek.Zdumiewającejest,żeprzezzmianęwarunkówdoświadczalnych
możnawirusrozłożyćnajegoczęściskładowe,anastępnieponowniezłożyć,powraca-
jącdowarunkówpoczątkowych[44].Oznaczato,żetenrodzajżywegoorganizmu**
*Cowięcej,wprzyrodzieistniejąspecjalneenzymywykorzystywanedosyntezyd-aminokwa-
sów.
**Wirusyrozmnażająsiętylkowinnychwyższychorganizmach.Zajmujązatempozycję
pośredniąmiędzymateriążywąinieożywioną.