Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
pisowniązłożoną(jeszczesystemstosowanyprzezBibliękralicką[druk.1579–1594]
zawierałelementystaregozapisu,jak
∫∫
=ż,j=í;g=j),ażdopierowpołowie
XIXw.całkowiciezwyciężył.Zbiegiemczasu,zwłaszczawpierwszychdrukach,
małowyraźnekropkizastąpionohaczykiem,awięcnp.z
'zamiastż,c
'zamiast
c
˙itd.,takcharakterystycznymdladzisiejszejpisowniczeskiej.
Zastanawianosięnieraznadtym,conatchnęłoHusadowprowadzeniapisowni
fonetycznej.Czybyłtojegooryginalnypomysł,czymożekorzystałzjakichś
gotowychwzorów?Czysamwymyśliłzasadę:jednagłoska–jednaliteraijedna
litera–jednagłoska,czymożezetknąłsięjużztegorodzajuortografią,jakiejnie
znałaaniEuropagermańska,aniromańska?Odpowiedźnatopytaniedałniedaw-
noFrantińekVáclavMareń(1922–1994).Huszetknąłsięztegorodzajupismem
27
▼
wPradze,wdziałającymod1347r.(por.paragraf27)klasztorzebenedyktyńskim,
kontynuującymrzymskokatolickąliturgięsłowiańską,posługującąsięgłagolicą.Na
początkuXVw.tzw.głagolicachorwackastałasięwtymkręgupismemnietylko
liturgicznym.Oboktekstówcerkiewnosłowiańskichredakcjichorwackiej(będzie
otymjeszczemowawdalszychrozdziałachtejksiążki)powstawałytutakżeteksty
czeskiepisanegłagolicą.Huspoznałgłagolicę(wynikatobezpośredniozjego
traktatu),arazemzniązasadępismafonematycznego.Zasadętępostanowił
zrealizowaćwwymiarachogólnoczeskich,ażeówcześniCzesi,pozawąskimkrę-
giemmnichówemauskich,posługiwalisięłacinką,postanowiłodpowiednioprzy-
stosowaćalfabetłaciński.Zachowałpodstawowyzasóbliter,przezconienaruszył
więzówkulturowychzzachodemEuropy,wprowadziłnatomiastznakidiakrytycz-
ne,dziękiczemuzrealizowałzasadępismafonematycznego.Małoistotnymzagad-
nieniemjestnatomiastpytanie,czyHussamwymyśliłznakidiakrytyczne,czy
zetknąłsięznimiigdzie,bowiemwżadnymzeznanychmualfabetówniepełniły
onetakiejfunkcji,jakąimprzeznaczył.Spotkaćjemożnazarównowgłagolicy,
jakiwpiśmiehebrajskim,anawetnagrunciezachodnioeuropejskim(np.irlandz-
kim),alenigdzienietworzyłytakkonsekwentnegosystemudiakrytycznego,który
jestbezwątpieniaautorskimdziełemczeskiegoreformatora.ReformaHusa,jak
słuszniezauważyłMareń,byłaowocemtwórczegokontaktudwóchkulturgraficz-
nych:zachodnioeuropejskiej,opartejnałacinie,isłowiańskiej,głagolickiej.
Mniejwięcej30latpotraktacieHusapróbęreformyortograficznejpodjęli
Polacy.Autoremjejbyłuczonyfilolog,profesorirektorAkademiiKrakowskiej,
JakubzŻurawicy,synParkosza,zwanyteżJakubemParkoszowicem(?–ok.1455).
Wnapisanymokoło1440rokutraktacieortograficznym(opublikowałgoMarian
Kucała,aztraktatemHusaporównałL.Moszyński)wyłożyłswojepoglądy,ado-
łączonedotraktatuwierszowanepolskieObiecado(tj.Abecadło)miałobyćprak-
tycznymprzykłademichrealizacji.Uczonykrakowskiwykazałdoskonałąznajo-
mośćpolskiegosystemufonologicznego,ajegopropozycjezmianortograficznych
możnaująćwdwapunkty.1)Tam,gdziesystemfonologicznyjęzykapolskiego
pozwalanazachowaniedawnychzwyczajówgraficznych,należyjezachować,byle-
bytylkoprzyjętysystembyłjednoznacznyikonsekwentny.Naprzykładpropono-
wałoznaczaniegłoskisprzezss,śprzezssz,ażprzezsch.2)Tam,gdziedawna
złożonagrafikakolidowałazpolskimsystememfonologicznym,należywprowadzić
30
CZĘŚĆPIERWSZA•PISMOITEKSTY
