Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
specyfikasystemuklientalnegonalitwiewpierwszejpołowiexviiwieku
39
90.XXw.36Położonowówczassilnynacisknaelementwspółpracymiędzy
postrzegającymswojąwładzęwciążwtradycyjnysposóbkrólemaprzedsta-
wicielamielit.Wtymujęciuabsolutyzmniejestrównoznacznyzzaplano-
wanąmodernizacją,należygoraczejpostrzegaćjakokompromispomiędzy
wiodącymisiłamiwmonarchii,próbęprzystosowaniastarychpraktykdo
nowychpotrzeb.Obecniewzagranicznejliteraturzeprzedmiotudominuje
przekonanie,żeKrólSłońce,atymbardziejobajjegopoprzednicyorazkar-
dynałowieRichelieuiMazarinniebyliświadomymibudowniczymifrancu-
skiejmachinypaństwowej.Jejrozwójbyłnapędzanyniejakonprzyokazji”
,
podczasgdywładcyorazichpierwsiministrowieskupialisięwszczególno-
ścinazabezpieczeniuwłasnejpozycjioraznazaspokojeniuinteresówdyna-
stycznych.Tewymagałynatomiastpozyskiwaniafunduszynaprowadzenie
kolejnychwojen,atakżeumiejętnejdystrybucjipatronatu37.
Wodniesieniudoujęciazjawiskannierównejprzyjaźni”whistoriogra-
fiinależyzwrócićuwagęnajeszczejednąkwestię.Otóż,wprzeciwieństwie
dobadaczyzachodnioeuropejskich,rozwójtychzależnościwRzeczypospo-
litejjestbardzonegatywnieocenianyprzezkrajowychhistoryków.Niebraku-
jeautorówkojarzącychewolucjęrelacjipatron-klientzupadkiempaństwa.
Możeniebezpośrednim,bonatymzaważyłaprzedewszystkimniekorzyst-
nasytuacjamiędzynarodowa,alepośrednizwiązek,tzn.wpływsystemufak-
cyjnegonakryzysstaropolskiejkulturypolitycznej,bywazauważany38.Moim
36
Jużpodkonieclat60.XXw.porazpierwszyzaczętopodważaćtradycyjnąwykładnięna
tematmonarchiiabsolutnejorazkwestionowaćtezęoograniczeniuprzezKrólaSłońce
politycznejroliwielkiejarystokracji.Leczpotrzebabyłobliskodwudziestulat,abytain-
terpretacjazyskałanapopularności.VideR.Mettam,TeRoleoftheHigherAristocracy
inFranceunderLouisXIV
,withSpecialReferencetothe“FactionoftheDukeofBurgundy”
andtheProvincialGovernors’,mpspracydoktorskiej,Cambridge1967.
37
Niematumiejscanaszczegółoweomawianiedyskusjiwokółistotyfrancuskiegoabsolu-
tyzmu.ZainteresowanychodsyłamdosumarycznegoartykułuWilliamaBeika(TeAbso-
lutismofLouisXIVasSocialCollaboration,nPast&Present”2005,t.CLXXXVIII,s.195-
-224).Poczułemsięjednakzmuszony,abypodkreślić,żewogólesięonatoczyłaoraz
jakiegłównewnioskizniejwypłynęły,ponieważwpolskiejhistoriografiiwciążdominu-
jetradycyjnypoglądnacharakterzachodzącychnaZachodzieprzemian.Dlamojegote-
matumatoznaczeniechoćbywzwiązkuzkoniecznościąwskazaniaprzewodnichzałożeń
politykiZygmuntaIII,porównaniagozewspółczesnymimuwładcamizachodnioeuro-
pejskimiiodniesieniasiędoopinii,zgodniezktórąpierwszyWaza(wprzeciwieństwie
np.dokardynałaRichelieuijegospadkobiercówpolitycznych)niemiałżadnegoprogra-
mumodernizacyjnego.
38
J.Dzięgielewski,FakcjeafunkcjonowaniesejmuRzeczypospolitejwkońcuXVIiwXVIIwie-
ku,nBarok”2011,t.XVIII,s.155-170;E.Dubas-Urwanowicz,OnowykształtRzeczypospo-
litej.Kryzyspolitycznywpaństwiewlatach1576-1586,Warszawa2013,s.232.
