Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XXIV
KamilPiskała
iwłościan”3,.ArgumentacjaAbramowskiegostanowiłaodpowiedźna
wątpliwości,jakietowarzyszyłyWojciechowskiemuwostatnichlatach
aktywnościwPPS.Nietylkowsystematycznysposóbpotrafiłopisać
słabościiograniczeniaówczesnegoruchusocjalistycznego,wyczuwane
intuicyjnieprzezWojciechowskiego,leczrównieżproponowałalterna-
tywnyprogramdziałaniainowąkoncepcjęprzebudowyspołeczeństwa.
DziękiAbramowskiemu—wspominałpóźniejWojciechowski—moje
refleksjesnutenaemigracjipodwpływemwłasnychdoświadczeńiob-
serwacjiżyciaAnglików,skrystalizowałysięterazwdecyzjizajęciasię
wcałościpracąkrzewieniaspółdzielczości.Onanajskuteczniejprzeobra-
żaćbędzieludziiżyciewreformachdrobnych,usuwaćsztucznypodział
sprawnapowszednieiodświętne,materialneiidealne,wychowywaćdo-
skonalszytypPolaka,niepełzającypoziemiiniebujającywobłokach3;.
Jeszczew1905rokuzinicjatywyAbramowskiegopowstałZwią-
zekTowarzystwSamopomocySpołecznej,wktórympowołanoodręb-
nąsekcjęspółdzielczości.Kilkamiesięcypóźniej,wstyczniu1906ro-
ku,sekcjęprzekształconowTowarzystwoKooperatystów,stawiające
sobiezacelpropagowanieideałówspółdzielczościifachowewspar-
ciedlapowstającychwcorazwiększejliczbiedziękiliberalizacjido-
tychczasowychprzepisówstowarzyszeńspożywców39.Wojciechowski
szybkostałsięjednymznajczynniejszychdziałaczyTowarzystwa.
Wrezultaciejegowysiłkówjesienią1906rokuukazałsiępierwszynu-
mertygodnika„Społem”,będącegoprzezkolejnedekadynajważniej-
szymorganempolskiegoruchuspółdzielczego.Formalniewydawcą
iredaktorempismabyłRafałRadziwiłłowicz,faktyczniejednakkie-
rowałnimWojciechowski(jegonazwiskousuniętonadalszyplan,
niechcączanadtoirytowaćrosyjskichwładz,znającychgojakojed-
negoztwórcówkonspiracyjnejPPS).WkolejnymrokuwseriiBi-
blioteczka„Społem”zostałaopublikowanapierwszawiększapraca
Wojciechowskiegonatematkooperacji—stupięćdziesięciostronico-
3,StanisławWojciechowski,Mojewspomnienia…,cz.1,s.208.
3;Tamże,s.209-210.
39Zaryshistoriipolskiegoruchuspółdzielczego,cz.1:do1918r.,red.StefanIn-
glot,ZakładWydawnictwCRS,Warszawa1971,s.259-261;StanisławWojciechowski,
Historiaspółdzielczości…,s.230-232.
