Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Sercaikieszenie.StanisławWojciechowskiiideakooperacji
XXIX
nabrałacharakteruruchumasowegowAnglii,awięcwkolebce
nowoczesnegokapitalizmu.Tutajkonsekwencjenieskrępowanejkon-
kurencjirynkowejdałyosobieznaćnajwcześniejinajsilniej,sama
logikaspołecznegorozwojuwymusiławięc—wświetlewywodów
Wojciechowskiego—rozwójkooperacji:
Jakniepodobnawskazaćźródłaolbrzymiejrzeki,czerpiącejswewo-
dyzniezliczonychstrumykówgórskichinieznacznychdopływów,tak
równieżniemożnawyśledzićpierwszegoogniskaangielskiegoruchu
spółdzielczego,występującegodzisiajjużjakopotężnasiłaspołeczna.
Ruchtenniejestbezpośredniozwiązanyzżadnymgłośnymnazwiskiem,
któremogłosłużyćwskazówkądlawyjaśnieniapierwszychjegorysów
znamiennych.Matkąmubyłanędza-potrzeba,niańką-kierowniczką—
zbiedzonerzeszerobotnicze,szukającewyjściazkrytycznegopołożenia49.
Nowoczesnąkooperacjęodjejprzedkapitalistycznychpoprzedni-
ków,takichjaktradycyjnewspólnotywiejskie,gildie,apóźniejrównież
cechyczybractwa,różniładobrowolnośćuczestnictwa.Śledząchisto-
rięideikooperacjipisał:
Wobecnymznaczeniu,jakoruchspołecznywyrażającysięwdo-
browolnychzrzeszeniachwolnychludzi,kooperacjawystąpiładopiero
wXIXwieku,kiedyostateczniezerwanezostaływęzłyorganicznejza-
leżności,wiążącejednostkęzgromadąwokresachpoprzednich,ain-
dywidualizmowigospodarczemuipłynącemustądbezładowizacząłsię
przeciwstawiaćdemokratyzmwarstwpokrzywdzonych50.
Wrysującymsięnahoryzoncieostatecznymtriumfieideałówno-
woczesnejkooperacjiwidziałWojciechowskipróghistorycznejdojrza-
łościspołeczeństwludzkich51.Opartynaindywidualizmieiegoistycz-
nychodruchachkapitalizmnietylkojestbowiem,jaktwierdził,syste-
memgenerującymnierówności,leczpozostajerównieżnieefektywny.
„Indywidualizmgospodarczy—pisał—ogłoszonyprzezpierwszych
ekonomistówzaprawonaturalneludzkości,wrzeczywistościprowa-
dziłdobezplanowościianarchii,doantyspołecznejwalkiobyt[…]”52.
49Tamże,s.1-2.
51Tamże,s.39.
52Tamże,s.8.
