Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30Częśćpierwsza.Biologiczne,psychologiczneispołeczneaspekty...
ZgodniezpoglądemLilianeIsraël(1982,s.5)starzeniesięmożnaokre-
ślićjako„działanieczasunaosobę”,natomiaststarzeniesiępsychologicz-
nejako„działanieczasunaosobowośćczłowiekaijegożycieemocjonalne
iduchowe”.Wzakresiezmianosobowościowychobserwujesięzwiększające
sięzwiekiemtrudnościwprzystosowaniujednostkidonowychsytuacji,co
możewyglądaćnaparadoks,żewzrastającedoświadczenieimądrośćżyciowa
człowiekastaregonieułatwiająmuprzystosowaniasię.Wprzypadkuosób
niepełnosprawnychpojawiasiękoniecznośćpodwójnegoprzystosowaniasię
–doograniczeńzwiązanychzniepełnosprawnościąidozmianwynikających
zwłasnejstarości.
Jakopsycholodzypragniemyzwrócićszczególnąuwagęnazmianypsy-
chiczne,osobowościoweiduchowenastępującewrazzprocesemstarzenia
się.Pierwszaznichtoswoisteochłodzenieemocjonalności,spowodowane
wygasaniemczynnościukładuhormonalnego.Uosóbniepełnosprawnych
mamydoczynieniaz„lepkością”emocjonalnąwdzieciństwieimłodości,
aleizchwiejnościąuczuciową,określanąmianemlabilnościemocjonalnej.
Czyiwjakimzakresieobniżasięemocjonalność–siłapobudzaniaversus
hamowaniaorazszybkośćreakcjiemocjonalnych–wmomenciewchodze-
niaw„smugęcienia”?Bezdokładnychbadańtrudnojednoznacznieodpo-
wiedziećnatakpostawionepytanie.Oczywiściezwiekiemnastępująteż
niekorzystnezmianywsferachpoznawczejiintelektualnej.Mamynamyśli
inwolucjęprocesówpostrzegania(odbieraniainformacjiibodźców),prze-
twarzaniedoznawanychwrażeńiotrzymywanychinformacji,atakżezmiany
wprocesachmyślenia(analizy,syntezy,generalizacjiiabstrahowania)oraz
zapamiętywania.Wnormalnymprocesiestarzeniasięnastępujestopniowe
wygasanietychfunkcji,zwiekiempogarszasiępamięć,zwłaszczakrótkoter-
minowa,pojawiasięnowytyppamięciemocjonalnej,określanej
mianempamięćserca,ainteligencjapłynnaprzechodziwinteligencję
skrystalizowaną(zob.Zych,2001,s.90).Wjakszerokimzakresiezmiany
tedotycząosóbzniepełnosprawnościąintelektualną?Natopytaniebezdo-
kładnychbadańpsychologicznych–niepotrafimyodpowiedzieć.Wokresie
międzywojennymukazałasięniezmiernieinteresującaksiążkaJeanaPiageta
(1896–1980)pt.Jaksobiedzieckoświatprzedstawia(1933).Wyłaniasięoto
niezwykleważnyproblembadawczy:Jaksobieosobazniepełnosprawnością
intelektualnąświatprzedstawia?Mamynamyślipotrzebęzbadaniaprocesów
postrzeganiaświataorazemocjonalnegoreagowanianatenświatprzyrodni-
