Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WybraneproblemywschodniegopograniczaPolskiwobecwyzwańwspółczesności
zpewnościąniejestłatweijednoznaczne,leczspojrzenienafunkcjonowa-
niespołecznościnapograniczach,analizazachowańjednostekiwzajem-
nakoegzystencjaodmienności,różnorodnościiwielościpozwoliszerzej
spojrzećnamechanizmyzachodząceobecniewdemokratycznychiplura-
listycznychspołeczeństwach.
1.1.Znaczeniowezakresypogranicza
Problemypograniczajużodkilkunastulatsąnieustanniepoddawane
refleksjinaukowejróżnychdyscyplin.To,żeproblematykąpograniczainte-
resująsięsocjologowie,etnografowie,etnolodzy,politolodzyczyhistorycy,
upoważnianasdotwierdzeniaodużymjegoznaczeniu,aliczbapublika-
cjiopisującychróżnesytuacjenapograniczachświadczyoaktualnościtej
problematyki.Fakt,żepograniczemzajmująsiębadaczewieludyscyplin
naukowych,wpłynąłnaniejednolitośćznaczeniowątegoterminu.
Ujmującproblemchronologicznie,trzebazaznaczyć,żewpołowielat
70.XXwiekujednązpierwszychkoncepcjipograniczanagrunciepolskim
przedstawiłJ.Chlebowczyk.Wedługniegoopograniczumożemymówić
wówczas,kiedynaokreślonymtereniestykająsięiwspółistniejąróżne
grupyjęzykowo-etniczne,narodowościlubspołecznościnarodowe.Może-
myzauważyć,iżwspomnianyautorzdecydowaniepograniczeusytuował
wperspektywieterytorialno-geograficznej.Konsekwencjątakiegozałoże-
niajestprzedstawionypodziałnapograniczestykoweiprzejściowe.Dopo-
graniczastykowegoChlebowczykzaliczaobszary,naktórychzauważono
zdecydowanąodrębnośćjęzykowo-etniczną,azaprzykładpodajepogra-
niczepolsko-niemieckieczysłowacko-węgierskie.Takieujęciezazwyczaj
ukazujenamniewielkiobszar,jakizajmująwymienionepogranicza,zuwa-
ginazdecydowanyijasnookreślonypodział.Natomiastpograniczeprzej-
ściowetowiększyteren,naktórymmałozauważalnyjestpodziałetniczny,
bonaprzestrzenidziejównastępowałtambliski,anawetwspólnyrozwój
społeczeństw.Przykłademtakiegotypuzbiorowościsąspołeczeństwasło-
wiańskie5.DoistotykażdegopograniczanależyzawszezaliczyćΠterenkon-
frontacjiróżnychreprezentowanychtupostawżyciowychorazobowiązu-
jącychwartościspołecznych.Następstwempowyższegostanurzeczysą
przebiegającetuprocesypromieniowaniaorazwzajemnegoprzenikania
różnorakichwpływówkulturowo-cywilizacyjnych,językowych,gospodar-
czych,migracyjnych,politycznych”6i
Istotnymstymulatoremzainteresowaniabadaczypograniczembył
okreszmianustrojowychwPolscewlatach90.ubiegłegostulecia,który
spowodowałwzrostzainteresowaniaproblematykąmniejszościnarodo-
5
Zob.J.Chlebowczyk,ProcesynarodowotwórczewewschodniejEuropieŚrodkowejwdobiekapitalizmu,
PaństwoweWydawnictwoNaukowe,Kraków1975.
6
J.Chlebowczyk,Oprawiedobytumałychimłodychnarodów.Kwestianarodowaiprocesynarodotwór-
czewewschodniejEuropieŚrodkowejwdobiekapitalizmu(OdschyłkuXVIIIdopoczątkówXXw.),Śląski
InstytutNauk,Katowice1983,s.31.
10
