Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Pozyskiwanieenergii
Rys.2.8.KołowodnewkuźnicywOliwie
kółstanowiąkołanasiębierne.Wroku1752
rotmistrzWalentyHendellzWrocławiasto-
sujekołowodnedopodnoszeniawodyw
wodociągumiejskimweFromborku.Byłato
jednazpierwszychtegotypukonstrukcji
zbudowanychwdobieodrodzenia.
Nabaziekoławodnegoopracowanotur-
binęwodną,czylisilnikwodnyprzetwarza-
jącyenergięmechanicznąwodynaruchob-
rotowyzapomocąwirnikazłopatkami.
Obecniestosowanajestonagłówniedona-
pęduprądnicwelektrowniachwodnych.
Prymitywnaturbinawodna,będącako-
łemwodnymwyposażonymwkrzywoli-
niowełopatki,naktórekierowanoosiowo
wodęużywanabyłapoczątkowodonapędu
młynówwodnych.Pierwszyopistakiego
urządzeniapochodzijużzIXwieku.
WpołowiewiekuXVIIISłowak,mate-
matyk,JánAndrejSegner(1704-1777)bu-
dujeturbinęreakcyjną,czylitakąwktórej
wodadoprowadzanajestdowirnikapodci-
śnieniemwiększymodatmosferycznego.Na-
stępniewspólniezLeonhardemEulerem
(1707-1783)
opracowuje
elementy
teorii
projektowaniaturbin.Wroku1827Benoit
Fourneyron(1802-1867),wwieku25lat,bu-
dujeturbinęzwirnikiemułożonympoziomo
(wodróżnieniuodpionowoustawianegokoła
wodnego)omocy6KM.Następnieinten-
sywnierozwijaswojeurządzenie,którew
roku1837majużmoc60KMipracujez
prędkościąobrotową2300obr./min.Przytym
mamałerozmiary(średnicawirnika30cm,
masa16kg)ibardzodużąsprawność(ok.
80%).
Wroku1848JamesB.Francis(1815-
1892)udoskonalakonstrukcjęturbinyreak-
cyjnej,dziękiczemuosiągaonajużspraw-
nośćrzędu90%.Teninżynieramerykański
przeprowadzawieleeksperymentóworaz
opracowujeszeregtechnikobliczeniowych,
umożliwiającychnastępcomlepiejzrozumieć
zjawiskazwiązanezprzepływemwodyna
łopatkach.Kolejnyrodzajturbinyreakcyjnej
opracowujewroku1913ViktorKaplan
(1876-1934)–jesttoturbinaśmigłowa,w
którejłopatkimająkształtpodobnydośrub
okrętowych.
Innyrodzajturbiny,zwanyakcyjnym
(natryskowym),wktórymwodazostajedo-
prowadzonadowirnikapodciśnieniemat-
mosferycznym,konstruujew1879rokuLe-
sterPelton(1829-1908).Wturbinietejdla
zwiększeniasprawności,dochodzącejwroz-
wiązaniachwspółczesnychdo92%,stosuje
sięspecjalniewyprofilowanełopatkiw
kształciedwóchpołączonychczarek(rys.
2.9),naktórychstrumieńwodydużołagod-
niejzmieniakierunek.
Turbinywodnewykorzystanezostałydo
napędugeneratorówprąduwelektrowniach
wodnych
(hydroelektrowniach).
Pierwsza
Rys.2.9.TurbinaPeltona-rysunekzpatentu,
zroku1880
17
