Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
103010Terminnnorma”mawjęzykupolskimkilkanaścieznaczeń,którepotocz-
nieużywanesąwróżnychkontekstachwróżnychznaczeniach8.
19
Spośródtychwieluznaczeńwzasadzietylkojednoodnosisięwprostdoludzkiego
postępowania.Rzeczwtym,żeprzysłownikowymobjaśnianiugoużywasięokreślenia
nzasada”lubnregułapostępowania”.Pierwszyztychterminów-nzasada”-jestter-
minem,którysamprzezsięniczegonieobjaśnia,anadtoterminunzasada”wniniej-
szymopracowaniuużywaćsiębędziedalejnaoznaczeniepewnychwyróżnionych
normpostępowanialub-takjakwczęściV-naoznaczeniewyróżnianychdyrektyw
interpretacyjnych.Zkoleiterminnreguła”wywołujeskojarzeniaodnoszącegodoja-
kiejśuprzedniejregularnościludzkiegopostępowania.Takjakbytaregułaodwzoro-
wywaładotychczasowepostępowanieimiałacharakterprzedewszystkimrejestrujący.
Tymczasemwedlepodstawowejintuicjiprawniczejpojęciennorma”wiążesięzjakimś
wpływaniemnaludzkiezachowaniesię,awięcraczejzwyznaczaniemprzyszłejregu-
larnościniżzrejestrowaniemjej.Ztegoteżwzględuwniniejszymopracowaniu,po-
dobniezresztąjakczynisiętowwieluinnychopracowaniach,używaćsiębędzieter-
minunnormapostępowania”,któregoobjaśnienieznajdujesięwprzyjętejwyżejioma-
wianejniżejdefinicji.Wzwiązkuztympowstajemetodologicznieuzasadnionepytanie,
jaknormymająwpływaćnaludzkiepostępowanie,awszczególnościpytanieoto,jaka
byłabysytuacjawyjściowa,występującawtedy,gdybrakbyłobyjeszczenormpostę-
powania,czylinaczymmiałabypolegaćsytuacja,którąmożnabyokreślićjakosytuację
nprzednormia”.
Teoretyczniemożnarozważyćwzwiązkuztymdwiesytuacje:
1)wszystkojestzakazane,anormymająwpływaćnaludzkiezachowaniesię
przezprzyzwolenie,
2)wszystkojestdozwolone(równieżniedziałanie),anormymająwpływaćnaludzkie
zachowaniesięprzezzabieraniefragmentówtejwolności.
Pierwszazomówionychsytuacjipociągałabyzasobąnastępująceprzypadki:zakazane
byłobykażdeA,aleikażdenie-A,np.zakazanebyłobymilczenie,aleinie-milczenie,
stanie,aleinie-stanie,zabijanie,aleinie-zabijanie,pókiktośobdarzonyodpowiednią
władząniezechciałbyktórejśztychalternatywzlikwidować.Byłabytozatemsytuacja
logiczniewewnętrzniesprzeczna,ajakotakaniemożewogóleistnieć.Niemożewięc
równieżstanowićsytuacjiwyjściowejdlafunkcjonowanianorm.
Drugazsytuacji-polegającanacałkowitejswobodziezachowaniasięwszelkichpod-
miotów,wewszelkichokolicznościach,wewszelkimzakresie-jestlogiczniemożliwa.
Wprawdziejestsytuacjącałkowitejanarchii,trudnądozaakceptowania,aleteżpoto
potrzebnesąwłaśnienormy,bysytuacjętęuporządkować,itoprzeztakiezabieranie
swobódniektórym,byzapewnićswobodęinnym,przezzabieranieswobódwniektó-
8Por.np.Słownikjęzykapolskiego,podred.W.Doroszewskiego,t.5,Warszawa1963,s.430.
15
www.wolterskluwer.pl
