Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Wprowadzenie
rychokolicznościach,byzachowaćjewinnych,przeztakiezabieranieswobódwokreś-
lonymzakresie,byzachowaćjewinnymitp.
16
NormypostępowaniamajązatemzabieraćswobodęczynieniaAprzezzakazanie
czynieniaAlubteżzabieraćswobodęnie-czynieniaAprzeznakazanieczynienia
A.Mająnp.zakazywaćzabijaćczłowiekaczynakazywaćudzielaniepomocytonącemu
itp.
Tewłaśnieintuicjespełniająnormypostępowaniapojętejakowyrażenia,któreokreś-
lonemupodmiotowi(adresatowi)wokreślonychokolicznościachnakazująokreślone
zachowaniesiębądźzakazujągo9.
Wyrażeniate,bymogłybyćskutecznejakośrodkioddziaływaniaspołecznego,muszą
byćdostatecznie10jednoznaczne,żebybezwątpieniamożnabyłowskazaćkto,kiedy,
coma(czegoniema)czynić.Najlepiejzatembyłoby,gdybynormybyłyformułowane
wprostjakowypowiedzijednoznaczneonastępującejstrukturzesyntaktycznej:
A(adresat)
O(okoliczności)
nakaz/zakaz
Z(zachowaniesię)
Faktyczniejednakspotykanewypowiedzinormatywneodbiegająodtejidealnejstruk-
tury,niekiedynawetznacznie.Takiewypowiedzijak:nniezabijaj”czynniekradnij”
(potocznieutożsamianeznormami,aniekiedynawetiwnauce-np.wrozważaniach
etycznych-traktowanejakonormy),wprawniczympodejściunormaminiesą.Sta-
nowiąjedyniepewnenzaczyny”normczyteż-mówiącbardziejtechnicystycznie-
pewneichnpółfabrykaty”.Pozyskiwanienormztychwypowiedzifaktycznychstano-
wi-primafacie-jedenzaspektówichzrozumienia,azatem-cosiędalejokaże-ich
interpretacji(wykładni).
9Czytelnikom,którzywnakazującymczyzakazującymcharakterzenormwidząjakieśzagrożenie
np.dlaswobódobywatelskich,należyzwrócićuwagęnato,żeadresataminormprawnychsąnietylko
obywatele,aleiorganypaństwa,anp.zapewnienieswobódobywatelskichchoćbywzakresieprawa
wyborczegopolegam.in.nazakazachmanipulowaniaobywatelami,któretozakazyskierowanesąwłaśnie
doorganówpaństwa.Jestnatomiastistotnąsprawąpoziomudemokracjiwpaństwie,abyproporcjemiędzy
obowiązkamiobywateliaobowiązkamiorganówpaństwabyływłaściwe.Sprawązaśodpowiedzialności
moralnejobywatelijestzadbanieoto,bypoziomdemokracjibyłmożliwienajwyższy.
10Czytelnikowi,którylosykoncepcjiderywacyjnejwiążeprzedewszystkimzpublikacją:M.Zieliński,
Interpretacjajakoprocesdekodowaniatekstuprawnego,należyzwrócićuwagęnato,żewówczas
(tj.w1972r.)wymógjednoznacznościbyłkrańcoworadykalny.Wypowiedźbędącanormąmiałabybyć
jednoznaczna(tj.pojmowanatylkowjednymznaczeniu)nagrunciejęzykajednoznaczniescharaktery-
zowanego.Osiągnięcietakiegostanupraktyczniebyłonieomalniemożliweidlategozczasemkoncepcja
derywacyjnazłagodziłatowymaganiedondostatecznej”jednoznaczności(dobitniezwłaszczaM.Zieliński,
Wykładniaprawa.Zasady,reguły,wskazówki,Warszawa2002,s.19).Wtejsytuacjijednoznacznośćosiąga
sięwtedy,gdywdanymmomencieinterpretacyjnymdladanegoznaczeniawyrażenianormokształtnego
niedasięracjonalniewskazaćjakiegośznaczeniakonkurencyjnegonagrunciespołeczniezaakceptowanych
regułsyntaktycznychisemantycznych.Oczywiście,winnymmomencieinterpretacyjnymsytuacjadla
danegowyrażenianormokształtnegomożesięprzedstawiaćinaczej.
www.wolterskluwer.pl
