Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wykładyzklasycznejfilozofiiniemieckiej
tylkowzajemnestosunkirzeczy,mającwzglądnacelewoli.Alewczasach
nowożytnychnauczylisięludziewglądaćgłębiejipojęli,iżwolnawolanie
możepatrzećinaczej,niżpatrzysamrozum,żeprzetowinnaonaokreślać
nietylkostosunekśrodkówdoceluostatecznego,leczwyznaczaćmusisam
tencel.Podstawowezasadymoralności,polityki,ba!nawetsmakuestetycz-
negowinnynosićstempelrozumu,jeżelimająposiadaćjakąkolwiekwartość
użytkową2.
Iniecodalej:
Toteżdumnyjestemztego,iżurodziłemsięwkrajuPanującego,który[…]
opiekujesięnaukamiikrzewije,gdyżznaichwpływnapaństwo,gdyżwie,
iżuszlachetniająonenaturęludzkąidająduchowinaszemurozwójiwolność;
bomogąonezdawaćsiępodejrzanetchórzliwemudespocie,leczdobryojciec
swegokrajuniemaprzedniminajmniejszegolękuidlategoraczejprzyznaje
dzieciomswoimniezaprzeczoneprawodonich,niżmógłbygoimpozazdro-
ścić.Dumąmojąjest,żeurodziłemsiępodberłemWaszejKrólewskiejMości.
Ajeślimójloszawiódłmnienawetdopaństwapruskiego,toprzecieżiwodda-
leniupozostałydlamnienazawsześwięteiniezapomnianeszczęśliwestarania
WaszejKrólewskiejMościokołokrzewienianauk[…]3.
Iwreszcienakońcuznamiennyfragment:
Byłbymszczęśliwy,gdybytenpierwszyowocmoichskromnychzdolności,
okazałsięniezupełnieniegodnyspotkaniazwysokimipoczesnymzadowole-
niemWaszejKrólewskiejMości;gdybymteżztegowzględumógłprzyczynićsię
dowywołaniawśródszlachetnychPolakówkorzystnejopiniiomoimnarodzie,
mianowicieomieszkającychpodichopiekąŻydach,iprzekonałich,żetym
ostatnimniezbywałoaninazdolnościach,aninadobrejwoli,lecztylkonace-
lowympokierowaniuichsiłami,jeślipaństwu,któreichtolerowało,niestali
sięużyteczni.Byłbymteżpodwójnieszczęśliwy,gdybymiałomisiętakżeudać,
iżbymzarazemzwróciłuwagęmojegoplemienianajegoprawdziwezaletyina-
tchnąłjeodwagąiżaremwdążnościkutemu,abystawałosięprzezoświatę
irzetelnośćcorazgodniejszymszacunkutegonarodu,podktóregopanowa-
niemżyje,orazabyzasłużyłonatedobrodziejstwa,którychzażywapodmądry-
mirządamiWaszejKrólewskiejMości4.
Takpisanokiedyśdowładców,dziśtakjużsiędowładcówniepisze.
2Ibidem,t.1,s.46.
3
4Ibidem,t.1,s.48.
Ibidem,t.1,s.47,48.
30
