Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
1.Styl.Stylistyka-dawniejidziś
1020Korzeniestylistyki:starożytnapoetykairetoryka,
1020arspredicandi,arsdictaminis
Jednymzprzekonań,któretowarzyszyodnajdawniejszychczasówbada-
czomstylu,jestzałożenie,żepisaniemimówieniemrządząniepodważalneregu-
ły.Wstarożytnościzaowocowałoonoprzedewszystkimpowstawaniemzjednej
stronypoetyknormatywnych–zdrugiejskodyfikowanąrefleksjąretoryczną.
Wśródpraktykówikodyfikatorówpoetykiorazretoryki,mającychniewątpliwy
wpływnakształtdzisiejszejteoriistylistycznej,możnawymienićm.in.:Demoste-
nesa,Gorgiasza,Sokratesa,Arystotelesa,Cycerona,Kwintyliana.
Poetykinormatywne(np.PoetykaArystotelesa)byłyspecyficznymizbiorami
poraddotyczącychtego,jakpisać,jakichśrodkówjęzykowychużywać.Antyczne
podręcznikiretoryki(np.KształceniemówcyKwintyliana)gromadziłyzkolei
zaleceniadlamówców.Wskazówkizawartewobutypachźródełodnosiłysię
wprawdzietylkodopewnegowycinkadziałalnościjęzykowejczłowieka:dotek-
stówartystycznych,awięczaspokajającychprzedewszystkimczytelnicząpotrzebę
piękna,lubdotekstówwygłaszanychpublicznieodominującejfunkcjiperswazyj-
nej.Wielejednakzaleceńantycznychpisarzyiteoretykówsztukikrasomówczej,
niemałotakżekategoriistylistycznych,wypracowanychnagrunciestarożytnej
poetykiiretoryki,nietracinaswejaktualnościidodziśjeststosowanychzarówno
wteoretycznych,jakipraktycznychopracowaniachzzakresustylistyki.
Starożytneźródłowteoriitrzechstylówmająnaprzykładdodziśużywane
pojęciastyluwysokiegoistyluniskiego.Częstodziśeksponowanecechydo-
bregowysłowienia,jakpoprawność,jasność,stosowność,sąkategoriamioceny
stylusięgającymiczasówAntyku.Także–nierzadkieobecnie–normatywne
podejściedostylu(widocznewporadnikachjęzykowych,zawierającychwska-
zówki,jakpisaćijakpublicznieprzemawiać)maswójrodowódstarożytny.Dys-
cyplinaminajdawniejszejretoryki,mającymiważnyudziałwpowstaniuzrębów
kategoriiopisowychwstylistyce,są:
•elocutio–dziedzinagromadzącazasadyjęzykowegoopracowaniamowy:wy-
boruiprzekształcaniasłów,wtymprzedewszystkimrepertuarutropówifigur
stylistycznych,okresówretorycznych(awięckonstrukcjiskładniowych)
oraz
•dispositio–dyscyplinaretorycznazajmującasięregułamikomponowania
tekstu.
Zeswejnaturystylistycznezaleceniapisarzyiretorówantycznychznalazły
rozwinięciewpóźniejszychepokach,przedewszystkimwobrębierozwijającej
sięodIVw.arspredicandi,czylisztukigłoszeniakazań(jejpodwalinysąobecne
wVrozdzialedziełaśw.AugustynaDedoctrinachristiana),oraznagrunciears
dictaminis,czylisztukipisanialistów–począwszyodpóźnorzymskiejtradycji
epistolograficznejiśredniowiecznejsztukipisaniadokumentówoficjalnych(por.
AlbericuszMonteCassino,HugozBolonii).
