Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Punktwyjścia:konstruktywizmspołeczny
29
Ważnejestprzekonaniesamychartystówiichzwolenników,mecenasóworazpu-
bliczności,żejeżeliniewszystkie,towiększośćdziełtychartystówtworzysztukę
narodową-olbrzymi,narastającyzespółwartościestetycznych,wspólnywszystkim
należącymdotejkultury51.
Wtejsytuacjiznajomośćpodstawowychzałożeńkonstruktywizmuspo-
łecznegoprzydajesię,abyuniknąćbezrefleksyjnegopowielaniaprzekonań
onaturzenaroduisztukinarodowej,któregłosilibadaniartyści,teoretycy
ikrytycy.Pozwalarównieżzachowaćdystanswobecsporówoto,jakpowinna
wyglądaćsztukanarodowaczyteżjakiesymbole,formyimateriałytrafnieod-
dająnduchanarodowego”
.Sątobowiemprzekonania,którepowstaływwyniku
ludzkiejdziałalnościprowadzonejwokreślonymmiejscuiczasie-możemyje
rekonstruować,aleniesposóborzekaćoichprawdziwości52.
ZnananamdziśkoncepcjasztukinarodowejpowstaławpoczątkachXIXwie-
kupodwpływempismJohannaGottfriedaHerdera,któryprzeciwstawiłsię
przekonaniuouniwersalnościsztukiopartejnawzorachantycznych.Wzamian
zaproponowałsztukę,naktórąskładająsięróżnorodneosiągnięciaposzczegól-
nychepokinarodów.Niemożnaichoceniaćprzypomocytychsamychkryte-
riówklasycyzmu,gdyżkażdynaródjestinnyikażdywnosiodrębnewartości
dodorobkuludzkości.Źródłotychwartości,wyrażającychnduszę”narodu,
stanowiprzedewszystkimtradycjaludowa.PoglądyHerderastanowiłypod-
stawędodokonanejprzezRomantykównacjonalizacjisztuki.Dziękiniejróżne
wariantysztukinarodowejopartenainspiracjifolkloremstałysiępowszechnie
rozpoznawanymiakceptowanymsposobemmanifestowaniaodrębnościnaro-
du
53
.ZjawiskotowystępowałoszczególniewyraźniewśródnarodówEuropy
Środkowo-Wschodniej,wktórych-zewzględunaopóźnionąmodernizację
-długozachowałasięodrębnakulturachłopska.
Kolejnymkonstruktemspołecznym,ważnymdlazrozumieniasztukinarodo-
wejzpunktuwidzeniatematykitejpracy,jestpojęciensztukaludowa”
.Powstało
onowXIXwiekupoprzezpodniesieniedorangisztukitychartefaktów,które
zwróciłynasiebieszczególnąuwagębadaczydokumentującychżyciechłopów,
kolekcjonerówiartystów.Początkowointeresowałyichbudownictwo,sprzęty
iubiory,apóźniej-jużwXXwieku-równieżobrazy,rzeźbyidrzeworyty.
Stworzonywtensposóbobrazsztukiludowejodzwierciedlałgustinteligentów,
nieuwzględniającpunktuwidzeniachłopów-twórcówwybranychartefaktów.
51F.Znaniecki,Współczesnenarody,PWN,Warszawa1990,s.80-81.
52Obszerniejszerozważanianatentemat:J.Szacki,Otożsamości...,op.cit.,s.25-26;
K.Jaskułowski,op.cit.,s.425-429.
53P
.Casanova,Światowarepublikaliteratury,tłum.E.Gałuszka,A.Turczyn,Wydawnic-
twoUJ,Kraków2017,s.121-129;J.Leerssen,Herder,JohannGottfried,w:EncyclopediaofRo-
manticNationalismł,op.cit.,t.1,s.343-344.
