Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
Wprowadzenie
Dobrzewpisywałsięwszerszepodejściepolskichludoznawców,którzyopisywali
wieśzgodniezparadygmatemspołecznegoewolucjonizmu,obowiązującym
wdziewiętnastowiecznejantropologii.Mieszkańcówwsiuważalizaludzipier-
wotnych-nodwiecznylud”obcynowoczesnemuświatuiżyjącynpozahistorią”
-awichkulturzeposzukiwaliprzedewszystkimegzotykiiodmienności54.
Wielkazmianaocharakterzeemancypacyjnym,jakąbyłoodzyskanienie-
podległości,otworzyłanowyetapwdziejachpolskiejsztukinarodowejorazjej
związkówzesztukąludową.Przedewszystkimartyścimusielizdecydować,czy
emancypacjaoznaczadlanichwolnośćartystycznąlubnarodową-uwolnienie
odnarodowychpowinnościipełnąswobodęuprawianiansztukidlasztuki”
,
czyteżmożliwośćswobodnegokształtowaniasztukinarodowejwramach
suwerennegopaństwa.Spórzwolennikówtychdwóchstrategiiwznacznym
stopniuokreśliłrozwójwieludziedzintwórczościwokresiemiędzywojennym,
aszczególniewlatach20.Dyskutowano,czyprzedewszystkimwzmacniać
charakternarodowypolskiejkulturyioczyszczaćjązobcychwpływów,ryzy-
kującosłabieniekontaktówznajnowszymiprądamiintelektualnymipłynącymi
zZachodu,czyteżraczejmodernizowaćjąiotwieraćnaświat,nawetkosztem
osłabienianarodowejodrębności.
Zwolennicykulturynarodowejstanęliprzedzadaniemskonstruowaniata-
kiegomodelukultury,któryułatwiłbyprocesyunarodowieniaiuobywatelnienia
wszystkichmieszkańcówIIRzeczpospolitej,zmniejszająctymsamymznaczenie
podziałówregionalnych,etnicznychispołecznych.Dośćpowszechniezgadzano
się,żerealizacjategozadaniawymagaoczyszczeniakulturynarodowejzobcych
naleciałości,atakżewłączeniadogronajejuczestnikówwszystkichobywateli
nowegopaństwa(awięcrównieżczłonkówniższychwarstwspołecznych).
Szczególniewpierwszychlatachniepodległościprzeważałoprzekonanie,że
realizacjatychzadańwymaganawiązaniadodorobkukulturyludowej55.Poza
tymobanajważniejszestronnictwapolityczne,endecyipiłsudczycy,postulowały
przekształcenietożsamościnarodowej.Należałowyeliminowaćwadyncharakteru
narodowego”odziedziczonewrazztradycjąszlachecką,któradoprowadziłado
54E.Klekot,Polskasztukaludowa:konteksty,nKonteksty:PolskaSztukaLudowa”2016,
nr3-4,s.152-158.EwaKlekotkilkukrotniewracaładotejproblematyki,patrz:eadem,
Etnodizajn-kolejnekonfguracjesztukiludowej,nEtnografiaNowa”2012,nr4,s.41-44;
eadem,Wkrainieludu:„etno”wpolskimdizajnie,n2+3D:grafikaplusprodukt”2013,nr1,
s.80-82;eadem,Samofolkloryzacja.Współczesnasztukaludowazperspektywykrytykipostko-
lonialnej,nKulturaWspółczesna”2014,nr1,s.86-98;eadem,Trwałeobrazyrzeczyludowych,
w:Polska-krajfolkloru,red.J.Kordjak,kat.wyst.Zachęta-NarodowaGaleriaSztuki,Warsza-
wa2016,s.139-157.
55R.Wapiński,ŚwiadomośćpolitycznawDrugiejRzeczypospolitej,WydawnictwoŁódz-
kie,Łódź1989,s.38-44,390-397;J.Żarnowski,Inteligencja1918-1945:Apogeumiklęskaelity
społecznej,w:InteligencjapolskaXIXiXXwieku,red.A.GarlickaiJ.Jedlicki,kat.wyst.Galeria
SztukiWspółczesnejnZachęta”
,Warszawa1997,s.163-165;K.Kawalec,op.cit.,s.46-57.
