Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
FilipMaterkowski
teżnadrealiścitakczęstozarzucaliwcześniejszympokoleniom,żenwyobraźnia
zostaławyrugowanazżyciaczłowiekabądźsprowadzonadorolisłużebnej
wstosunkudoutylitarnychcelów”2.Tylkoniezależnaodskonwencjonalizo-
wanegożyciazbiorowegowyobraźniamogławyzwolićumysłludzki,dlatego
teżgłównympostulatemsurrealistówbyłowyzwoleniewyobraźni.Podkreśla-
łoonozjednejstronyznamionabuntu,zdrugiejzaśwaloryestetyczne,gdyż
prowadziłodonowejkoncepcjisztuki.WyobraźniawzamyśleAndréBretona
byłanmotorempostępu”,któryostateczniemiałdoprowadzićdonowego,wy-
zwolonegoporządku.Zasadnewydajesięzadaniepytania,jaktwórcaruchu
surrealistycznegorozumiałpojęciewyobraźni:
[...]pojęciawyobraźniipragnienianiewyróżniająsięwiększąjasnością[...].Wynika
tonietylkozcharakteruartykulacjisłownej,wjakiejsąujmowane,lecztakżezfaktu
przypisywaniapragnieniuiwyobraźniwielorakichfunkcji,któreuniemożliwiająich
jednoznacznerozumienie3.
Bretonprzypisywałwyobraźniwielofunkcyjnąwładzę,któramogłaprze-
kraczaćsprzeczności,antynomiezniewalająceumysłludzki4.Drogawyzwo-
leniapolegaławięcnadotarciudosferyżyciapodświadomegoiwydobycia
zawartejwniejanonimowejenergiipsychicznej.Procestwórczybyłzatem
utożsamianyzespontanicznymistanamipsychicznymi,takimijak:sen,ma-
rzenia,wizjemistyczne,halucynacjeczyurojenia5.
Wynikiemtakrozumianejwyobraźnibyłspecyficznyutwórliteracki:
[...]wieloznaczny,zagadkowyialuzyjny,obfitowałwnieoczekiwanekombinacjeize-
stawieniapojęćiprzedmiotów,przekreślałzwiązkiprzyczynoweiczasowo-przestrzen-
ne,kreującwwynikuosobistą,metaforyczno-obrazowąnrzeczywistośćnadrealną”,
wktórej[...]sferyjawyisnu,dotąddramatycznieprzeciwstawiane,ulegałyharmonij-
nemuzespoleniu6.
nalistyczno-pozytywistycznejparaliżującejdoświadczenieipoznanietakichregionów,sferrzeczywistości,
któreniesąobejmowaneprzezzastanyusankcjonowanytradycjąmodelpoznawczynauki.[...]Wdru-
gim,konstruktywnymznaczeniu,owawolnośćbędzierozumianajako»wolnośćdo«niczymnieskrępo-
wanegotworzenianowychramświatopoglądowych,aściślej,doustanowieniawyobraźnijakonaczelnej
kategoriirządzącejniemalwszystkimiaspektaminadrzeczywistości”.P
.Mróz,Surrealizmafilozofia:Andre
Bretonprzygodaznadrealizmem,Kraków1998,s.14–15.
2K.Janicka,Światopoglądsurrealizmu,Warszawa1985,s.76.
3Tamże,s.69,passim.
4Por.P
.Mróz,dz.cyt.,s.16.
5Por.S.Jaworski,Surrealizm[w:]LiteraturapolskaXXwieku.Przewodnikencyklopedyczny,t.2,
Warszawa2002,s.181.
6Tamże.
12
