Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
Pominęliśmyterminywyraźniekwalifikowanejakospecjalistyczne,właściweokreślonej,
wąskiejdziedziniewiedzyijakotakienienależącedozasobusłownictwaogólnego,znanego
przeciętnemuużytkownikowipolszczyzny,którytakże,opróczfilologów,jestadresatem
słownika.Uwzględniamynatomiastnp.wyrazfransKpierwiastekchemiczny’pochodzący
odFranceKFrancja’,którychoćnależącydosłownictwaspecjalistycznego,wydałnamsię
ważnyzewzględunaetymologię,atakżekiur,zpodobnychpowodów.
Ważkimproblememwustaleniumakrostrukturybyładecyzjaonieuwzględnieniu
wyrazów,któreuznaliśmyzainternacjonalizmy,tj.występującewkilkujęzykach,mogących
potencjalniebyćźródłemzapożyczenia;wwypadkupolszczyznymożechodzićojęzyk
angielski,niemieckibądźfrancuski,acechymorfologiczneiwzględyhistorycznenie
pozwalająnajednoznaczneokreślenieźródła.Należydodać,żenajczęściejtakrozumiane
internacjonalizmypochodząostateczniezjęzykówklasycznychiświadcząowspólnocie
spuściznyłacińsko-greckiejwkulturzeeuropejskiej(zob.np.Lerat1988).Trudnoteżdziś
dociec,któryzjęzykówwspółczesnychstałsiępośrednikiemwichupowszechnieniu.Itak,
pomijamywyrazyalternatywa,artysta,brutal,depilacja,demoralizacja,dematerializacja,
demobilizacja,demonstracja,diabetyk,dramatyzować,megalomania,optymista,pozytywny,
preferencja,waloryzacjaiwieleinnych.
Konfrontującnaszestanowiskodotyczącekryteriówustalanialistyhasełzpraktyką
leksykografów,którychsłownikiprzeglądaliśmy,spostrzegliśmy,żejestonoraczejodosob-
nione.MakrostrukturasłownikapodredakcjąStanisławaDubisza(USJP)zawieraokoło
4000wyrazówuznanychzapochodzącezjęzykafrancuskiego.Oczęściznich,naszym
zdaniem,niedasięzcałąstanowczościąpowiedzieć,żepochodząztegowłaśniejęzyka
(byćmożezapośrednictwemniemieckiegoczy,wostatnichlatach,angielskiego),anie
złaciny.Częstosątowyrazy,którenajprawdopodobniejprzeniknęłydopolszczyznypoprzez
zapożyczeniegraficzne,nienosząwięccechfonetycznychcharakterystycznychdlajęzyka-
-źródła,mogącychbyćargumentemzauznaniemichzazapożyczeniazfrancuskiego.Język
polskiasymilujejezgodniezrodzimymizasadamiwymowy,fleksjiorazsłowotwórstwa
itrudnostwierdzićbezwątpliwości,żewyrazyuważaneprzezniektórychleksykografów
zagalicyzmypochodząrzeczywiściezjęzykafrancuskiego,aniezłaciny,zwłaszczaśred-
niowiecznej.PoweryfikacjiwSłownikułacinyśredniowiecznejwPolscepostanowiliśmy
pominąćtewyrazy,któredopolszczyznymogłyprzeniknąćbezpośredniozpóźnej
łaciny,aichformanienosiwyraźnychśladówpośrednictwajęzykafrancuskiego.Itak,
np.artyleria,dekorować,dokumentacja,dysonans,emigrant,fibra,kapitulacja,kompania,
komplement,konsonans,konsultatywny,kwintal,nadir,precyzja,pretensja,represja,serweta,
tafta,uznaneprzezniektórewspółczesnesłownikizagalicyzmy,zostaływniniejszejpracy
pominięte.NiektórezcytowanychwyrazównotowanesąjużwSłownikupolszczyznyXVI
wieku,cowskazywałobynaichprzejęcieprzezjęzykpolskiprzednasilonymiwpływami
językafrancuskiego.
Zlatynizmamiwiążesięjeszczejednakwestia,amianowicieichewolucjasemantyczna
wposzczególnychjęzykach.Chodziowyrazy,którychformawskazujenazapożyczenie
XXVII
