Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
RemigiuszSobański
Rzymianiewiedzielinverbavolant,scriptamanent”13.Dziękipismuprawosta-
jesiępomnikiem(nStarodawnePrawaPolskiegoPomniki”)14,zyskujewymiar
historyczny15.Prawopisanejestbardziejprzejrzysteibudziwiększezaufanie.
(Przypomnijmyliczne1większeimniejsze1średniowiecznenkartywolno-
ści”zcałymrzędempieczęcizawieszonychnasznurach,świadcząceozaufaniu
dopisma,przywołajmywspółczesnecelebracjeskładaniapodpisówpodusta-
wami!).Todocenianiepismadoprowadziłodojegoprzecenianiaidopoglądu,
żeprawotozawszeprawopisane,iżetylkoprawopisanejestprawem,atakże
dozepchnięciawcieńczyzupełnegoprzygłuszeniaprawazwyczajowego.
Czytospisane,czytoprzekazaneustnieprawojestczymśpozytywnym
(odłac.positumest=postawionym).Możnajesobiewyobrażaćjakoideał,
aledopierosformułowane,uzasadnione,atakżeobronionestajesiękonkretne.
Zprawemjestpodobnie,jakzezdrowiem:uświadamiamysobie,coonoznaczy
dopierowtedy,gdyszwankujeitrzebasięoniezatroszczyć.Przysługującenam
prawauświadamiamysobie,gdytrzebasięnimiwykazać.Stąd:prawopozosta-
jewpostępowaniu,wprocesie(nie:przezpostępowanie)16.Twierdzenietakie
wywołujesprzeciw,boprzecieżwiemy1iludzkośćdziśzgadzasięztym
1żeprawaczłowiekawynikajązgodnościosobyludzkiej,sączłowiekowi
przyrodzone,przynajmniejtepodstawowe,zktórychwszystkieinnewynikają.
Prawdatoniepodważalna,alepozytywniedeklarowanymprawemstałysięowe
prawadopierowtedy,gdyustalonoproceduryichdochodzenia,igdysąszanse
naprzestrzeganietychprocedur.Zdanie:nPrawopowstajewpostępowaniu”17,to
poprostustwierdzenie,żespóropraworodziprawo.Prawemjestefektsporu,
orzeczenieoznajmujące,gdziejestprawo,orzeczenieniusest”,dictioiuris.Aby
mócdojśćdotakichorzeczeń,trzebaznaleźćalbostworzyćśrodkiprowadzące
doorzeczenia:organizacjesądów,procedury,kryteriaocenyłWtymwszyst-
kim,wcałejpraktyceprawa,chodzioto,bydojśćdorozwiązańsprawiedli-
wych:abykażdemuzostałoprzyznanejegoprawo18.Dlategokażdyporządek
prawnyskładasięznormbędącychregułamizachowaniaoraznormsłużą-
cychfunkcjonowaniuowychnormwpraktyce.Porządekprawnyjestzawsze
dynamiczny,ciąglesięurzeczywistnia1takpojmujesięgownajstarszych
13Zwrotten,przypisywanystarożytnym,toparafrazahoracjańskiegonnescitvoxmissare-
verti”.C.Michalunio:Dicta.Zbiórłacińskichsentencji,przysłów,zwrotów,powiedzeń.Kraków
2007,s.662.
14Atakżetakieseriewydawnicze,jaknp.EcclesiaeOccidentalisMonumentaIurisAntiquis-
sima(Oxford1899ł),MonumentaIurisCanonici(NewYork1VaticanCity1965ł).
15B.Montanari:Normazioneumanaeoggetività.In:Dirittodivinoelegislazioneumana,
acuradiA.Filipponio,R.Coppola.Torino1998,s.1791195.
16A.Kaufmann:ProblemgeschichtederRechtsphilosophie.In:A.Kaufmann,W.Has-
semer:EinführunginRechtsphilosophieundRechtstheoriederGegenwart.Heidelberg41985,
s.117.
17Ibidem.
18B.Biondi:Dirittoegiustizianelpensieroromano.nIus”(1958),9,s.289ns.
