Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
6
A
NNA
B
OGUSKA
nia)przezlokalnychintelektualistów,zwłaszczawmomencie,kiedyzostało
ustanowionejejklasyczneznaczenieikiedyzyskałafilozoficznąlegitymiza-
cję
3
,czyliwepoce,którąPaulHazardnazywakryzysemeuropejskiejświa-
domości,tj.wokresiepomiędzy1680i1715rokiem,orazwwiekachXVIII
iXIX,kiedymiaławieluwyznawcównaświecie,niejestpodejmowana
wzasadziewogóle.Równieniepopularnyjesttematchorwackiejliteratury
utopijnej,alboprecyzyjniej,żebyniesugerowaćistnieniaodrębnejgrupy
tekstówposiadającychswojąspecyfikę—utopiiwliteraturzechorwackiej.
Jakotakie—nieobecneiniekomentowanewsamejChorwacji,ajednakważ-
neglobalnie,włączającekrajmateriałowo,aleimentalniewistotnynurtre-
fleksjieuropejskiejinietylko,zasługująnaszczególnąuwagę.
Związekutopii
4
zideąpostępuakcentująlicznibadacze,reprezentujący
różnedyscyplinyhumanistyki—filozofowie,socjologowie,politologowie,
historycyorazliteraturoznawcy.ItaknaprzykładfrancuskifilozofPierre-
AndréTaguieff,zaznacza,żewidocznazmianawobrębiegatunkuutopii
dokonujesięmniejwięcejwpołowieXVIIIwieku,kiedywygasapotrzeba
sytuowania„dobrychmiejsc”wnieznanychzakątkachziemi,apodwpły-
wemracjonalistycznegooptymizmu,dotyczącegonaturyludzkiej,możliwo-
ścipolepszaniaczłowieczychsiłfizycznychimentalnychorazprzedsięwzię-
ciaprzezludzkośćdziałalnościnarzeczprzyszłegobłogostanu,krótko
mówiąc—wiarywpostęp,otwierasięperspektywaosiągnięciarajuna
ziemiwmiejscachnieodległych(Taugieff2004:225).Momentzachodzących
przemiankomentujeteżportugalskabadaczkaFátimaVieira,zwracając
---
---
---
---
---
---
---
---
dućnosti(1993),Napredakiopstanak(1994);KreśimirĆosićiRobertFabac,Gospodarskirast,teh-
nološkirazvitakisuvremenoobrazovanje(2001).
3
Filozoficznąlegitymizacjęorazstatusideologii„cywilizowanegostadium”człowieczeń-
stwazyskujeideapostępu,jakwskazujeRadeKalanj,w1795rokuwdzieleNicolasadeCon-
dorcetaEsquissed’untableauhistoriquedesprogrèsdel’esprithumain(Szkicobrazupostępuducha
ludzkiegopoprzezdzieje).Niemniejsocjologzaznacza,żejużwXVIIwiekuustanowionezostały
podstawyideowedoosiągnięciaprzyszłegobłogostanu.Nowyparadygmatcywilizacyjny
miałsięopieraćjużnienaideiobowiązku—względemBogaczywładcy,lecznaideiprawa
—prawadowolnościmyślenia,dokrytyki,doodwoływaniasiędorozumu,prawaczłowieka
iobywatela.Zmieniłsięteżstosunekdonaukiipoznanianaukowego,którezostałouznaneza
sposóbzdobywaniaziemskiegouniwersum.Uwierzono,żesiłanaukiprowadzidozbudowa-
niaraju,awefekcietakżedoszczęścia(Kalanj1994:13-14).
4
Historycznie,jakwskazujeFátimaVieira,konceptutopiicharakteryzowanybyłjako:
1)wyobrażenieidealnegospołeczeństwa,żyjącegow„dobrymmiejscu”,2)gatunekliteracki,
wobrębiektóregowykrystalizowałasięwyobraźniautopijna,3)funkcjautopii(tj.realny
wpływnapodjęciedziałaniaprzezczytelnika;zdaniemVieirydefinicjatadotyczywyłącznie
utopiipolitycznych),4)pragnienielepszegożycia,wynikającezprzekonaniaoniedoskonało-
ścirzeczywistości,wktórejfunkcjonujejednostka.Choćbadaczkadeklarujesięjakozwolen-
niczkaostatniejzprzytoczonychdefinicji,wkomentowanymtuartykuleTheconceptofutopia
odnosisięonadoutopiirozumianejjakogatunekliteracki(Vieira2010:6).
