Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Utopiawliteraturzechorwackiejaideapostępu
7
uwagęnato,żezmianamiejscaakcjipowieściutopijnychjestskutkiemin-
negoprzekształcenia,któredotyczyłorozumieniapojęciaczasu.Tozaśzo-
stałozredefiniowanepodwpływemrewolucji,jakamiałamiejscewokresie
oświeceniawnauce.Wiarawnieustannypostęp,dokonującysięwjejobrę-
bie,objęłaiinneobszarydziałalnościludzkiejorazsamegoczłowieka,co
wpłynęłonajegoprzekonanieomożliwejprzyszłejświetnościjegożycia.
Oświecenieodkryłozatemczasowośćihistoryczność,nieznanądotychcza-
sowymprojektomutopijnym,cospowodowałoprzesunięciewizjiobie-
cywanegorajuzodległychkrańcówziemidoprzyszłości.„Tradycyjne”,
zducharenesansoweutopieliterackie,którebyłyahistoryczneistatyczne—
odrzucałyprzeszłośćjakoantyutopijną,oferujączamrożony,nieprogresyw-
nyobrazteraźniejszościw„nie-miejscu”—zastąpiłyosiemnastowieczne
utopiezakcjąusytuowanąwprzestrzeniachnajczęściejznanych,leczod-
ległychautorowiczasowo.„Fromeu/utopia,thegood/non-place,wemove
toeuchronia,thegoodplaceinthefuture”
5
—konkludujeVieira(Vieira
2010:9).
Badaczkaniezatrzymujesięjednaknatymrozpoznaniu,zauważabo-
wiem,żeczaspojawieniasięuchroniiwliteraturzefrancuskiejiangielskiej,
uzależnionybyłodprzyswojeniaprzezrodzimeelityideipostępu.Teore-
tycznepodstawydlapopularnejzczasemkoncepcjiprogresu,daliFrancuzi.
W1750rokuAnneRobertTurgotpodczaswykładówwSorbonieskojarzył
nieuchronnośćpostępuzideąonieskończonejludzkiejdoskonałości.Pod
koniecwieku,w1795rokuNicolasdeCondorcetwpracyEsquissed’untab-
leauhistoriquedesprogrèsdel’esprithumain(Szkicobrazupostępuduchaludzkie-
gopoprzezdzieje)dodałdotejkoncepcjiprzekonanie,żechoćprogreswpisa-
nyjestwhistorięjakotaką,człowiekpoprzeznaukęmożegoprzyśpieszyć.
Zainspirowanytymoświeceniowympoczuciempewnościodnośniedoko-
nującegosięprogresufrancuskipisarzLouis-SébastienMercier,jużw1771
roku,opublikowałpierwsząuchronię—L’An2440,rêves’ilenfutjamais(Rok
2440:Marzeniejeślikiedykolwiekjakieśbyło).Sytuującwizjęszczęśliwości
wprzyszłości—wParyżu2440roku,nadałhistoriizasadnicząrolęwproce-
siepostępującegodoskonalenia,któremiałodotyczyćzarównosferymoral-
nej,jakimaterialnej(naukowej).WAngliiideapostępujakosamodoskona-
leniasięświataiczłowiekapozabardzowąskimikręgamiintelektualistów
niebyłaznana.Koncepcjaprogresu,powiązanegojednaknadewszystko
zindustrializacją,stałasiępopularnadopierowXIXwiekuitopodwpływem
utopijnychsocjalistów,przedewszystkimRobertaOwena,aletakżemarksi-
stowskiegodeterminizmuhistorycznego.Skutkieminnejaniżelifrancuska
---
---
---
---
---
---
---
---
5
„Ze/utopii,dobrego/nie-miejsca,przesuwamysiędouchronii,dobregomiejsca
wprzyszłości”.
