Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
BronisławaKulka:Rozmowyoczłowieku1wkontekście…
9
MarekAureliuszwidziałjenastępująco:nWszystkojestnawzajempowiązane,
awęzełtoświęty.Azgołanicniema,cobynawzajembyłosobieobce.Ułożone
tobowiemzostałowewspólnyładiwspółtworzyporządekwporządkutego
samegoświata.Jedenbowiemjestświat,askładasięnańwszystko,iBógjeden
wewszystkimijednaistota,ijednoprawo,jedenrozumwspólnywszystkich
stworzeńrozumnychiprawdajedna.Ijedenwreszcieideałdoskonałości[…]”
8
.
Wśródstarożytnych,mimodominującegoracjonalizmu,pojawiłysięteo-
rieozabarwieniuantropologicznym,głoszącepogląd,żeczłowiekjestmiarą
wszystkichrzeczy,cowefekcieprowadziłodosensualizmuirelatywizmupo-
znawczego
9
.Bylionirównieżprzekonaniodualizmieistotyludzkiej(wymiar
fizycznyiduchowy),choćpodobniejakichnastępcyowądwoistośćtłumaczyli
wróżnysposób.
Zupływemczasuzainteresowanieczłowiekiemrosło,dziękiczemupowsta-
wałynowedoktrynyfilozoficzne.Jedniwidzieliwczłowiekuistotęzewszech
miarszczęśliwą,wyjątkowohojnieobdarzonąprzezBoga,mogącądecydować
otym,czymchcebyć(PicodellaMirandola)icieszyćsiężyciemwypełnionym
dobremlubzłemzgodniezwłasnymiwyborami(MichałMontaigne).Drudzy
podkreślalipróżność,egoizm,interesownośćczłowiekaijegosłabośćwobec
namiętności(FranciszekdeLaRochefoucauld)
10
.
Niektórzy,przyznającistocieludzkiejprzymiotrozumności,stwierdzali
jednak,żejestonabytemkruchym,nikczemnymigrzesznym,ajejpragnie-
niastanowiąprzeciwieństwoczynów(BlaisePascal).Jeszczeinnistaralisię
udowodnićboskość(ThomasCarlyle)albomaterialistycznycharakterosoby
człowieka(JulienOffraydeLaMettrie)czyteżgłosiliaksjomatintegralno-
ściczłowiekazprzyrodą,przyznającmutylkostatustworunajdoskonalszego
wnaturze(LudwigFeuerbach).Istotnąrolęwpoznawaniuczłowiekaodegrała
takżezastosowanaprzezZygmuntaFreudametodapsychoanalizyosobowości,
pozwalającadotrzećdopokładówludzkiejpodświadomości.Jejwpływwidocz-
nybyłijestnadalzarównowpsychologii,literaturoznawstwie,jakifilozofii,ale
teżwtwórczościfilmowejiliterackiej.ZdaniemDidieraJuliin[…]żadnareflek-
sjaniemożedzisiajignorowaćosiągnięćpsychoanalizy”
11
.Dziękiniejbowiem
poznajemyprawdziwątwarzczłowieka.
Ponadtonowespojrzenienaczłowiekazaproponowałypersonalizmieg-
zystencjalizm.Doktrynapierwsza(CharlesRenouvier,EmmanuelMounier,
MaxScheler)przeciwstawiającasięujmowaniuistotyludzkiejwaspekcie
spełnianychprzezniąról(funkcjonalizm)lubwkategoriachużyteczności(in-
strumentalizm),zapodstawęprzyjęłaszacunekdlaosobyczłowieka,uznając
8
MarekAureliusz:Rozmyślania.W:M.Łojek:Tekstyfilozoficznedlauczniówszkół
średnich.Warszawa1987,s.96197.
9
Zob.W.Tatarkiewicz:Historiafilozofii.T.1.Warszawa1958,s.83186.
10
Idem:Historiafilozof.T.2.Warszawa1959,s.22/23.
11
D.Julia:Słownikfilozofii…,s.326.
