Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Trzywiekiniemieckojęzycznejliteraturyzaangażowanej
11
fusa,wreszciedoszłodouformowaniasiędwóchfrontów,tzw.dreyfusardów
iichprzeciwników.Pojęciel)intellectuel,będącepierwotnieodezwąwojowniczą
obozuantydreyfusardów,używanąjakookreślenieniekompetentnej,bezpod-
stawnejinieodpowiedzialnejpostawyobrońcówDreyfusa,zostałoprzeztychże
przyjęteizastosowanewznaczeniuodpolitycznionejiświeckiejwalkiowyższe
wartości,jakimisąsprawiedliwośćiprawda.Nieojczyzna,nieobronapraw
pewnejgrupyspołecznej,alezaangażowaniewobronieprawjednostki,społe-
czeństwaczywręczludzkościstałosiępolemdziałanial)intellectuel.Otwarty
listZoliuważanyjestwpiśmiennictwieza„prototypzaangażowanegodziałania
pisarza”6.Zapoczątkowałonprocesywłączaniasięopiniipublicznejwsprawy
polityczne,propagowałiściefrancuskiewartości:„Liberté,Egalité,Fraternité,
oulaMort”7.Czytelnicy,osobypostronne,zabraligłoswdebacie,pisząclisty
protestacyjne,bądźpopieralidziałaniaZoli,zbierającpodpisy,formułującpety-
cjedorządu,organizującsię,wychodzącnaulice8.Pisarzprzegrałprowadzony
przeciwkoniemuprocessądowy(7–23lutego1898r.)ooszczerstwoimusiał
uciekaćdoLondynuprzedgrożącymmuaresztowaniem.
InterwencjaZolijestuważanazaaktstworzeniaurzędupisarza–intelek-
tualisty,urzęduzaangażowanegopisarza.Takierozumieniewynikagłównie
znastępującychprzemyśleń:twórcawykorzystujeswojąpozycjęspołeczną
iuznanie,abyzaangażowaćsiępolitycznie;jegodziałaniapłynązprzekonań
oświeceniowych.Posługujesięmediami,abypozyskaćopiniępublicznąiwyko-
rzystujespecyficzneśrodkicharakterystycznedlapublicystyki–listotwarty,apel,
wyjaśnienie,rezolucję,manifest.Pisarz,uzurpującsobieprawodozaangażowania
sięwsprawypolityczne,musimiećświadomośćkoniecznościponiesieniaosobi-
stychkonsekwencji,jakimimożebyćkoniecznośćucieczki,emigracjiczyteżska-
zanie.Takpowstałkulturowywzórzaangażowanegopisarza.Wroku1964M.Rai-
nerLepsiuspodałbodajżenajkrótsządefinicjęintelektualisty:„Jegozawodem
jestkrytyka”9.PoleintelektualistywedługLepsiusależyw„niekompetentnej,ale
uzasadnionejkrytyce”,„jegoryzykownepołożenie”wynikaz„ryzykownegopoło-
żeniategorodzajuformkrytykiwwarunkachstrukturalnychdanegospołeczeń-
stwa”10.Zakresoddziaływaniaintelektualistydotyczy„socjalnegoprzekazywania
abstrakcyjnychwyobrażeńowartościach”11.
Spojrzeniehistorycznenarozwójpojęcial)intellectuelujawniapisarza(auto-
ra,poetę)jakozaangażowanegointelektualistę.Wkulturzefrancuskiejnaczel-
6JosephJurt,AgitationundAufklärung-DieBedeutungderöffentlichenMeinung,der
publizistischenundschriftstellerischenInterventionbeiderAffäreDreyfus,„MainzerKompa-
ratistischeHefte”3:JüdischeLiteratur,1979,s.29–48,tus.39.Oileniezaznaczonoinaczej,
wcałejksiążceprzekładyobcojęzycznychcytatównapolskipochodząodautorówposzczegól-
nychartykułów.
7Wolność,Równość,BraterstwoalboŚmierć(M.W.).
8JosephJurt,AgitationundAufklärung...,dz.cyt.,s.39.
9M.RainerLepsius,KritikalsBeruf,w:tegoż,Interessen,IdeenundInstitutionen,Sprin-
ger,Wiesbaden2009,s.270–285.
10Tamże,s.283.
11Tamże,s.277.
