Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Trzywiekiniemieckojęzycznejliteraturyzaangażowanej
13
sowośćiambiwalentnośćironiiHeinego,wsensieźródładialektykiestetyki
ipolityki,uznawanabyławlatach30.XIXwiekuzaprowokację.Wyzwaniem
jestjejmetaironicznyrys,którypozbawiaironięHeinegowszelkiejjednoznacz-
nościistabilności13.Takizabieguniemożliwiaidentyfikacjęjegomyślizjed-
nymkonkretnymkierunkiempolitycznym.Swojespostrzeżenianatematroli
pisarzawkontekścieproblemówspołecznychHeineujmujenastępująco:
Jeżelidoprowadzimydotego,żewiększośćspołeczeństwazrozumiewspółcze-
sność,towkońcuskończysiępodżeganie,szczucielududonienawiściiwojnyprzez
najemnychpismakówwsłużbiearystokracji.(...)Niebędziemymusielisiębaćwy-
ruszającychwojsk,wktórychszeregachstojąsetkitysięcymorderców.Ichkoni,ich
szabliużyjmyjakopługów,zdobędziemypokój,dobrobytiwolność.Temudziałaniu
poświęcammojeżycie,tomójposterunek14.
Heinezwracawtejwypowiedziuwagęnatrzyistotnepojęcia,którebędą
towarzyszyływzasadziewszystkimpóźniejszympoetykompisarzyzorien-
towanychlewicowo:wolność,dobrobytipokój.Wtekściewskazujenagrupę
przeciwnątymwartościom,czerpiącąkorzyścizwojny,nienawiści,niechęci
panującychmiędzynarodami;jesttogrupaarystokratówodpowiedzialnaza
przepaśćmiędzydolnymiagórnymiwarstwamispołecznymi.Heinepiętnuje
pisarstwopropagandoweuprawianeprzezfelietonistów,eseistów,dziennika-
rzy,nieuprawiającychsztukipisaniawimięhumanizmu,alestanowiącychje-
dynieogniwowłańcuchachpolitycznych,lobbystycznychbądźpiszącychtylko
zwłasnychegoistycznychpobudek,częstodlafinansowegozysku.Wroku1927
JulienBendawydałtompt.Zdradaklerków,wktórympobrzmiewająechaosą-
dówHeinego.ZdaniemBendyintelektualistatotakapostaćżyciapublicznego,
którawinnadążyćkusprawomwiecznym,jegoabsolutnymcelempowinnabyć
wolność.Współczesnyklerk,awięcten,któryzdradziłideałyintelektualistów,
sądzi,żesławęprzyniesiemupolityka.Swojepolitycznenamiętnościstawia
ponadrozumidążeniedosprawiedliwości,jegopragnieniaskierowanesąna
osiągnięciepraktycznychwynikówzwiązanychzdziałaniemwimięhistorii,
piękna,pokojuczyporządku15.
Wczasieznaczącychtranspozycjipolitycznych,zapoczątkowanychprzez
niemieckiewojnyzjednoczeniowewlatach1866–1870,wokresiezacieśniania
siętożsamościnarodowościowych,agresywnegowyrażaniauczućpatriotycz-
nychoczekiwanoodliteraturypodobnychprzemian.Oliteraturzeprzedprze-
13WolfgangPreisendanz,DerIronikerHeine.Ambivalenzverfahrenundkommunikative
Ambiguität,w:HeinrichHeineästhetisch-politischeProfile,red.G.Höhn,Suhrkamp,Frank-
furtamMain1991,s.101–105.
14HeinrichHeine,FranzösischeZustände,w:HeinrichHeine.SämtlicheSchriften,red.
K.Briegleb,t.5:1831–1987,Ullstein,FrankfurtamMain–Berlin–Wien1981,s.89–279,tu
s.91.
15Por.JulienBenda,Zdradaklerków,tłum.M.Mossakowski,WydawnictwoKrytykiPoli-
tycznej,Warszawa2014.
