Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.Kulturakonsumpcjizabawy
17
związkispołeczne,którezeswejstronychętnieotaczająsiętajemnicąlubzapomocą
przebraniauwydatniająswojąinnośćwobeczwyczajnegoświata10.
NiemożnaprzecenićwywodówHuizingiopartychnajegoznakomitej,choć
oczywiścieograniczonejstanemówczesnejwiedzy,znajomościkulturarchaicznych
(główniegreckiej)iprymitywnych,istniejącychjeszczewpierwszejpołowieXX
wieku,abadanychprzeznajwybitniejszychetnologów,m.in.F.BoasaiB.Malinow-
skiego.Jakniezachwycaćsiętakprecyzyjnym,jednymzwielu,stwierdzeniemHu-
izingi:nZabawaigrależy[...]pozagranicamirozsądkużyciapraktycznego,poza
sferąkoniecznościikorzyści”11.Jegocelneigłębokieuwagiwielokrotniewykorzy-
stujesię,niestety,jakbymiaływalorponadczasowy,wpracachdotyczącychwspół-
czesnegoludyzmu.AprzecieżsamHuizinganieakceptowałtegorodzajupostępo-
wania,piszącnaprzykład,żeludyzmczasówrzymskichidodajmy-późniejszych:
nTo[opisywanewcześniejszczegółowoprzezautora-R.K.]ostatecznepomieszanie
odświętnychrozrywekiżyciapublicznegoniewielemajużwspólnegozarchaiczną
jednościązabawyiczynnościsakralnych,jednością,wktórejrozwijałysięformy
kulturowe.Byłtojużtylkopodźwięk”12.Bezkrytyczneiwręcznaiwnejestzatemsto-
sowanieustaleńHuizingi,odnoszącychsiędoowychnarchaicznychczasówjedności
zabawyiczynnościsakralnych”(niezależnieodtego,czypodzielamypoglądoich
istnieniu),doczasówwspółczesnych.Największyjednakbłądtouznanie,żeHuizin-
ganodkrył”jakieśuniwersalneprawarządzącezabawą,odnoszącesiędowszystkich
czasówimiejsc.
Moimzdaniem,wielkimosiągnięciemHuizingibyłorozpoznaniezjawiskapue-
rylizmu,niedojrzałości,rodzajuzdziecinnieniaspołeczeństwajegoczasów,będą-
cegozupełnieczymśinnymniżkulturotwórczendzieciństwo”ludzkiegogatunku,
oczympiszebezzłudzeń:nGdybypowszechnypuerylizmbyłprawdziwązabawą,
społeczeństwomusiałobysięcofnąćkuarchaicznymformomkultury,wktórychza-
bawabyłażywotnymczynnikiemtwórczym13”.
Zatempuerylizmczasównajnowszych,będzieonimniejednokrotniemowa,nie
jestreliktemczasówarchaicznych,októrychgłówniepiszewswoimdzieleJ.Hu-
izinga.Społeczeństwowspółczesneniecofasiękuarchaicznymformomkultury,
azabawaniebędziejużnigdyżywotnym-wrozumieniuHuizingi-czynnikiem
twórczym.Niebędzie,gdyżzatraciliśmyduchowepokrewieństwozprzeszłością,
niebędzie,ponieważwczasachdzisiejszychzabawastraciławymiarreligijny,pozo-
stałyjedynieludyczneformy,falsyfikatarchaicznejludyczności.Cozatempozostaje
współczesnymbadaczom?Próbaodpowiedzinapytanie,którezadawałsobieHuizin-
ga:nCostanowitreśćnaszejwłasnejepoki,kulturyżywejwświeciedzisiejszym?”14.
Naszejwłasnejepoki,nieepoki,októrejpisałHuizinga,anitej,wktórejżył!
10
Ibidem,s.28.nZabawaróżnisięodzwyczajnegożyciaswymmiejscemiokresemswojegotrwania.
Odrębnośćjejiograniczonośćstanowiątrzeciąjejcechęcharakterystyczną”(s.28).
11Ibidem,s.225-226.
12Ibidem,s.254.
13Ibidem,s.290.
14Ibidem,s.247.
