Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.Kulturakonsumpcjizabawy
19
czynitoW.Okoń-oróżnychrzeczywistościachpłaszczyznypierwszejidrugiej,
zgodniezezmieniającymsiężyciemludzkim.
Jakzmieniająsięrzeczywistościwżyciupotocznym(zinnąnaprzykładrzeczy-
wistościąmaczłowiekdoczynieniawzakładziepracy,azinnąwdomu),takzmieniają
sięrzeczywistościzabawowe.Zależąoneodwiekuiosobowościtego,ktosiębawi,jak
równieżodrodzajuzabawy.Imbardziejdojrzałaibogatszawdoznaniajesttaosobowość,
tymbardziejzłożonyiciekawszyjestówfikcyjnyświatzabawy,imbardziejrealistyczna,
tymtreśćdrugiejrzeczywistościwsilniejszympozostajezwiązkuzpierwszą,aimwięcej
jestskłonnadofantazji,tymbardziejjestodzwykłejrzeczywistościodległa17.
Życieczłowiekatomniejlubbardziejharmonijneprzemieszczaniesięzpłasz-
czyznyżyciarealnego,któradostarczaśrodkówdobiologicznegoprzetrwania,na
którejtocząsięwszelkiedziałaniazabezpieczająceludzkąjednostkowąizbiorową
egzystencję,któralepiejlubgorzejzaspokajawszystkiepotrzebyczłowieka(poza
oczywiściepotrzebązabawy),napłaszczyznęludyczną,którazkoleipozwalawza-
bawieprzezwyciężaćograniczeniarealnegożycia,rekompensującjegotrudy.Za-
bawa-piszeOkoń-tonswoistyrodzajkontaktuczłowiekazjegorzeczywistością
wróżnychokresachżycia,jakotakisposóbprzeżywaniaświatarzeczywistego,który
nietylkodostarczaprzyjemności,lecztakżezapewniarównowagęiharmonięmię-
dzyczłowiekiemajegoświatem”18.
Zkolei,wznaczeniuglobalnym,nzabawajestdziałaniemwykonywanymdla
własnejprzyjemności,aopartymnaudzialewyobraźni,tworzącejnowąrzeczywi-
stość.Choćdziałaniemtymrządząreguły,którychtreśćpochodzigłówniezżycia
społecznego,maonocharaktertwórczyiprowadzidosamodzielnegopoznawania
iprzekształcaniarzeczywistości”19.
Płaszczyznarealnościipłaszczyznazabawynigdyniebywająsymetryczne.
Wjednychkulturachzdecydowaniedominujetapierwsza,azabawabywaograni-
czanadominimum.Winnychprzeciwnie,jestwielemiejscadlazabawy,którejzna-
czeniedoceniasiębądźwręczprzecenia.Najczęściejjednak,ażdonaszychczasów,
płaszczyznazabawypodkażdymwzględemustępowałapłaszczyźniepierwszej,co
Huizingaskomentowałkrótko:nMniejszawartośćzabawymaswojegranicewwięk-
szejwartościpowagi”20.Tam,gdziepowagasięcofa,jejmiejscezająćmożejedynie
zabawa.Ztakąsytuacją,jakmniemam,mamydziśdoczynieniawkulturzekon-
sumpcyjnej,którąnazwaćmożnakulturąkonsumpcjizabawy.Wkulturzetejchwieją
siędotychczasowerelacjemiędzypłaszczyznąrealnościapłaszczyznązabawy.Ta
druganieoczekiwanie(czywistocienieoczekiwanie?)zaczynadominować,rugując
powagę,zdajesiępochłaniaćcoraztonoweobszarynależącedoniedawnadopłasz-
czyznyrealności.
Mamprzekonanie,żemożnadojrzałośćczłowiekadorosłego(atakżedojrzałość
całejzbiorowości)wkażdejkulturze,niezależnieodkryteriówdojrzałości,które
17Ibidem,s.5.
18Ibidem,s.6.
19Ibidem,s.44.
20J.Huizinga,Homoludens...,s.21.
