Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
doodpowiednichjednostekpolicjilubtworzonoznichzałogiobozówzagładyiniektórychobozówkoncentracyjnych.Nazywasięich
niekiedy„żołnierzamiostatecznegorozwiązaniawGG”40.
PIERWSZAFAZAAKCJI„REINHARDT”
16marca–14kwietnia1942r.
WysiedleniazLublinaidystryktulubelskiego
Kilkadniporozpoczęciuwywózekzgettalubelskiegorozpoczęłasięzagładapierwszychskupiskżydowskichwpowiatachlubelskim,
krasnostawskim,zamojskimijanowskim.Komanda„wysiedleńcze”pojawiłysię23marcawPiaskach(drugaakcjazostałaprzeprowadzona
7kwietnia),anastępnegodniawIzbicy.Obiemiejscowościbyłyprzezsztabakcji„Reinhardt”przewidzianejakogettatranzytowe.Żydzi
spędzaninarynek,pozbawieniwodyijedzenia,musielinierazczekaćprzezwielegodzin.Wtymczasieprzeszukiwanotereniwszystkich
złapanychmordowanonamiejscu.Poprzybyciupociągupodeskortążandarmówipolicjantówgranatowychofiarypędzononamiejsce
koncentracjilubwprostnastacjękolejową.ŻydówładowanodowagonówiwysyłanodoBełżca.
11kwietniaNiemcyotoczyligettowZamościuizakomunikowaliRadzieŻydowskiejdecyzjęoprzesiedleniu2500„elementów
nieproduktywnych”.KilkadnipoZamościuprzeprowadzonopierwsząakcjęwysiedleńcząwkolejnymdużymskupiskużydowskim
wdystrykcielubelskim,wKraśniku,skądwywieziono2500osób.Mieszkańcymiejscowości,wktórychprzeprowadzanoakcjedeportacyjne,
podobniejakwLublinieniebyliświadomilosuwywiezionych.
DeportacjeŻydówspozaGG
WpierwszychmiesiącacheksterminacjidoLublinatrafiałyrównieżtransportyzTerezina,RzeszyizeSłowacji.Pierwszedwa
tysiącosobowetransportyzTerezina(Theresienstadt)przybyłydoLublina11i17marca.Zkolei13marcadotarłpierwszypociągzRzeszy.
WszystkichŻydówskierowanodoIzbicywpowieciekrasnostawskim.KolejnytransportzRzeszydotarłdoIzbicyjużpopierwszym
wysiedleniu,19marca.DokońcakwietniaskierowanonaLubelszczyznęjeszcze6tys.ŻydówzTerezina.Rozlokowanoichtymrazempoza
IzbicąwgettachtranzytowychwPiaskach,RejowcuorazwgetciewZamościu.Wśródprzywiezionychbyłowielekobiet,dzieciiosób
starszych.Zetknięciezmiejscowymirealiamistanowiłodlanichtrudnydowyobrażeniaszok.
RównocześnienapływałytransportyzMainz(Moguncja),Worms(Wormacja),Darmstadt,Würzburga,Fürth,Norymbergii,Aachen
(Akwizgran),Koblencji,Kassel,Berlina,Monachium,Breslau(Wrocław)iinnychmiastRzeszy.Wszędziescenariuszbyłdośćpodobny.
Gminyżydowskiezobowiązanebyłydosporządzanialistosóbprzeznaczonychdowysiedlenia,wwypadkuosóbuprzywilejowanych
–dogettaTheresienstadt,winnychprzypadkach–gdzieś„naWschód”.Deportowanimusieliprzedwyruszeniemwdrogęopłacićwszelkie
zaległościadministracyjne,zarejestrowaćpozostawionymajątek,oddaćkluczedomieszkańidokumenty.Nadcałościąakcjiczuwało
Gestapo,mającdopomocyfunkcjonariuszyPolicjiPorządkowej,którzyprzeprowadzaliobławyipilnowaliŻydówwpunktachkoncentracji,
atakżeeskortowali„pociągispecjalne”41.Odkońcamarca1942r.zaczęłynapływaćdoLublinatransportyzeSłowacjirządzonejprzez
prezydentaJozefaTisoipremieraVojtechaTukę.
AkcjawysiedleńczazeLwowaizdystryktuGalicja
DeportacjeŻydówgalicyjskichrozpoczęłysiędokładniewtymsamymczasiecowLublinie.NadzorowałjesztabdowódcySSipolicji
brigadeführeraSSFritzaKatzmanna.Dopołowykwietnia,kiedywysiedlaniaprzerwano,dooddalonegooniespełna100kmBełżcawysłano
około15tys.osób.WprzeciwieństwiedoLublinanieprzeprowadzanoegzekucjinamiejscu.Kolejnąakcjęprzeprowadzono26czerwca.
WciągudwunastogodzinnejobławypolicyjneVernichtungskommandoschwytałoponad6tys.Żydów,wwiększościkobiet,starców
idzieci,którzyzostalinastępniezamordowaninaterenieobozupracyprzyul.Janowskiej.Wydarzeniatenazwanopóźniejakcją
błyskawiczną(
BlitzAktion
).
RównocześniezpierwszymiwysiedleniamizeLwowarozpoczęłysiędeportacjewkilkupowiatachdystryktuGalicja.Jedenzpierwszych
transportówwyjechałzŻółkwi,potemprzyszłakolejnaRawęRuską,leżącątużprzygranicyzdystryktemlubelskim.Wkrótcerozpoczęto
wywózkizDrohobycza,StanisławowaiKołomyi42.Wniektórychmiejscowościachpozostawianoosobyzatrudnionewniemieckich
przedsiębiorstwach.Wysiedleniomtowarzyszyłytymrazemmasowerozstrzeliwania.Wbrewsugestiomwładzcywilnychiniektórych
przedstawicieliarmii,wskazującychnasprzecznośćtychdziałańzinteresamigospodarczymiRzeszy,mordowanorównieżwięźniów
obozówpracyprzymusowej.
ObózzagładywBełżcu
BudowęobozuwBełżcuwpowiecietomaszowskimrozpoczętonapoczątkulistopada1941r.43Otakiejlokalizacjizadecydowało
dogodnepołożenienastykutrzechdystryktóworazdobreskomunikowanie.Bełżec,zamieszkanyprzezniecoponad1800mieszkańców,
leżałprzyliniikolejowejłączącejWarszawęiLublinzeLwowem.ProjektobozuopracowałpochodzącyzeŚląskahauptsturmführer
SSRichardThomallazCentralnegoZarząduBudowlanegoSSiPolicjiwLublinie.22grudnia1941r.doBełżcaprzybyłwspomnianyjuż
ChristianWirthwrazzgrupąfunkcjonariuszy„T4”,aniedługopóźniejskierowanotamzTrawnikgrupę70hiwisów.Wykorzystując
doświadczeniazdobytepodczasakcji„eutanazja”,Wirthrozpocząłprzygotowywanieinfrastrukturymasowegozabijaniaprzyużyciugazu.
Ofiarąjego„eksperymentów”jakopierwsipadliŻydzizatrudnieniprzybudowie.OstatecznieWirthzdecydowałowykorzystaniudwutlenku
węglaemitowanegoprzezsilnikspalinowy,któryumieszczonowprzybudówcekomorygazowej.Wkomorzegazowejmożnabyło
jednorazowozamordowaćokoło450ofiar.Kompleksobozowyzajmowałzaledwieniecoponad7haotoczonychogrodzeniemzdrutu
kolczastego.Narogachzbudowanowieżestrażnicze.Obózskładałsięzdwóchczęści.Wtzw.oboziedolnymmieściłasięczęść
administracyjna(rampakolejowa,pomieszczeniagospodarcze,kuchnie,barakidlawięźniów).„Obózgórny”tworzyłcałkowicieizolowany
sektor,wktórymznajdowałysiębudynekzkomoramigazowymiirowymającesłużyćzamasowegroby.Późniejdobudowano
pomieszczeniadlazatrudnionychwtymmiejscuwięźniów.Mieszkaniadlakomendantaizałogiurządzonopozaobozem.
Przybywającenabełżeckąstacjętransportydzielononaczęściliczącepo20wagonów,któreprzetaczanokolejnonarampęobozową.
Ofiarydokońcaniewiedziały,gdziesięznajdująijakiczekajelos.Mężczyznoddzielanoodkobietijakopierwszychkierowanospecjalnym
korytarzem,nazywanymprzezzałogęśluzą(
dieSchleuse
),dozamkniętejczęściobozu.Tamwprowadzanoichdodużychpomieszczeń
przypominającychłaźnie.Żydziniemielipojęcia,żeznajdująsięwkomorzegazowej,zktórejniemawyjścia.Pozamknięciudrzwijeden
zwartownikówwłączałsilnik,aspalinyprzedostawałysiędohermetycznegopomieszczenia.Śmierćnastępowałapokilkunastuminutach.
Więźniowienależącydospecjalnegokomandawyciągalizwłokiiprzenosilidomasowegogrobu.Następnieprocedurępowtarzano,
ażdouśmierceniawszystkichprzybyłych.Tych,którzyniebyliwstanieporuszaćsięowłasnychsiłach,przenoszonowokolicemasowych
grobówirozstrzeliwano.
Wpierwszymmiesiącufunkcjonowaniaobozuzamordowanoponad66tys.Żydów.Wpołowiekwietniaobóznapewienczaszniejasnych
powodówzostałzamknięty,aczęśćzałogigoopuściła.Mogłotomiećzwiązekzuruchamianiemkolejnegoobozuzagłady44.
Maj–czerwiec1942r.
ObózzagładywSobiborzeikolejnedeportacjezLubelszczyzny
DrugiobózzagładyzlokalizowanowpobliżuniewielkiejwsiSobibór,oddalonejokilkanaściekilometrówodWłodawy.Otakimwyborze
zadecydowałosłabezaludnienietegozalesionegoobszaru,aprzedewszystkimlokalizacjaprzyliniikolejowejLublin–Chełm–
Włodawa45.Najprawdopodobniejpracebudowlanerozpoczętowmarcu1942r.,równocześniezpierwszymiwywózkami
doBełżca46.Wiadomo,żenadzorowałjebudowniczyBełżcahauptsturmführerSSRichardThomalla.Napotrzebypowstającejinfrastruktury
obozowejzaadaptowanoistniejącebudynkiorazrampękolejową.NiebawemprzybyłdoLublinapochodzącyzAustriiobersturmführer
SSFranzStangl(1908–1971),funkcjonariuszpolicjiiuczestnikakcji„eutanazji”wośrodkuwHartheim.Wrazznimprzyjechało
20funkcjonariuszy„T4”.Podjegonadzoremzakończonopracebudowlane47.
ObózwSobiborzebyłznacznierozleglejszyniżwBełżcu.Początkowozajmowałterenopowierzchni12ha,apóźniejzostałznacznie
powiększony.Ogrodzonogozasiekamizdrutukolczastegoizamaskowanogałęziamiorazwzniesionoczterywieżestrażnicze.Obózskładał
sięzkilkustref.Częśćadministracyjnadzieliłasięnaprzedpole(Vorlager),gdzieznajdowałasięrampakolejowa,mieszkaniadlaNiemców
