Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
I.Zagubionaprzestrzeńicodalej?(Różewicz)
Jakojedenzpierwszychopisałkondycjęczłowiekaponowoczesnego-znaj-
dującdlategostanunowypoetyckiwyraz6.
ByłbywięcHświadkiemkoronnym”niepokojówXXwiekuorazprorokiem
niepokojówczłowiekawiekuXXI7.WtakiteżsposóbmożnaspojrzećnaKar-
totekę,dramatpowstaływ1960rokuimającyautorskiciągdalszyponadtrzy-
dzieścilatpóźniej,takjakbyjegoformaotwartaciągleupominałasięonowe
warianty8.NauniwersalizmiciągłąaktualnośćKartotekizwracatakżeuwagę
TadeuszDrewnowski9.
Interpretacjidramatujestwiele10,boiwielumaonintertekstualnychHroz-
mówców”,aleprzedmiotemmojejuwagibędziedialogRóżewiczazsymbo-
licznymobrazempodziałuprzestrzeni,boonodzwierciedlamoimzdaniem
wsposóbwyjątkowonaocznyźródłowszystkichpozostałychniepokojów
człowiekaXXiXXIwieku.
Typowyobrazprzestrzeniwartościującejprzynosiśredniowiecze.Porząd-
kowiwertykalnemu:góra-dółodpowiadaporządekhoryzontalny:prawo-
lewo11.
Dobro,szlachetność,wzniosłośćprzynależądogóryistronyprawej;zło,
nikczemność,upadekdodołuistronylewej.Natympodstawowymschema-
ciebazujesztuka,literaturaifilozofia.Ziemia,podobniejakkażdylosindywi-
dualny,tworząpunktcentralnycałegoukładu.Niebo(życiedoskonałe)czeka
tych,którzyzmierzająwżyciuziemskimkuprawicy.Piekło(potępienie
wieczne)czekatych,którzywybiorąwżyciudoczesnymstronęlewą.Osie
współrzędnychwyznaczajądwarodzajeprzestrzenijakościowosprzecznych
iwzajemniesięwykluczających.Ówstatycznywzorzecporządkumoralnego
-prosteodbicieładuKosmosu-zostanienaruszonyprzezdziełoKopernika.
Alepęknięciaświadomościzbiorowejodsłonidopieroromantyzm.Decentra-
lizacjapozycjiZiemi(tylkojednazplanetukładu)rodziłapytaniaokoniecz-
nośćludzkiegobytu,ojegohierarchięwśródbytówinnych.Rejonyprzestrzeni
6Z.Majchrowski,Różewicz„zedwojejzłożonynatury”,[w:]tegoż,Mickiewicziwiekdwu-
dziesty,Gdańsk2006.s.315.
7Por.tamże.
8NascenieTeatruPolskiegoweWrocławiuod17listopadado2grudnia1992rokuRóże-
wiczprzeprowadził10próbotwartychKartoteki,aw1994rokuopublikowałefekttejpracy
scenicznej.Wtensposóbpowstałanowawersjadramatu:Kartotekarozrzucona.Por.Z.Maj-
chrowski,Znaleźćsięw„Kartotece”,[w:]tegoż,Gombrowiczicieńwieszcza,Gdańsk1995,
s.164-165.
9Por.T.Drewnowski,Walkaooddech:bio-poetyka:opisarstwieTadeuszaRóżewicza,Kra-
ków2002,s.137-140,304-305.
10Por.Z.Majchrowski,Znaleźćsięw„Kartotece”,s.156-158(przeglądnajbardziejpopu-
larnychinterpretacjiKartoteki).
11TakuwartościowanąprzestrzeńodnajdziemychociażbynaobrazieHansaMemlinga
SądOstateczny.RogerCailloiswksiążceCzłowiekisacrumprzekonuje,żedwójkowypo-
działprzestrzeni(góra-dół,prawo-lewo)jestwogólecharakterystycznydlakażdejsa-
kralnejwizjiświata.Mawięccharakteruniwersalny.Całośćistniejedziękipolaryzacjiopo-
zycyjnychbiegunów:R.Caillois,Człowiekisacrum,przeł.A.Tatarkiewicz,E.Burska,
Warszawa1995,s.45-47.
